[129] Toen de bezittingen[1] van Oroites naar Sousa waren overgebracht en daar waren aangekomen, overkwam het Dareios korte tijd later dat hij tijdens een jacht op wilde dieren bij een sprong van zijn paard zijn voet verzwikte. De verzwikking was ook nog tamelijk ernstig, want het enkelbot stak uit het gewricht. Van begin af aan omringde hij zich normaal gesproken met Egyptenaren, die de reputatie hadden de besten te zijn in de geneeskunde, en daarom raadpleegde hij hen. Zij verdraaiden en forceerden echter de voet, waardoor zij meer kwaad aanrichtten.
De koning lijdt pijn
Zeven dagen en nachten achtereen[2] kon Dareios van de pijn die hij ervan had niet slapen. Omdat het op de achtste dag vrij beroerd met hem ging, vertelde iemand, die een tijd terug nog in Sardes iets over Demokedes uit Kroton had opgevangen, Dareios over zijn deskundigheid. Deze liet hem meteen bij zich roepen.
Ze vonden hem onder de slaven van Oroites in nogal verwaarloosde staat[3] en leidden hem, terwijl hij z’n voetboeien achter zich aan sleepte en in lompen was gehuld, voor de koning.
Een arts voor de koning
[130] Ze lieten hem naar voren komen en Dareios vroeg hem of hij het vak verstond. Hij wilde dit niet bevestigen, omdat hij bang was dat hij door zich bekend te maken Griekenland helemaal niet meer zou terugzien.[4] Het was voor Dareios echter duidelijk dat hij wél goed kon simuleren en liet zijn begeleiders zwepen en knuppels[5] binnenbrengen. Daarop bekende hij en zei dat hij het vak niet goed verstond, maar door omgang met een arts er iets van afwist.
Succesvolle behandeling
Toen daarop Dareios hem de behandeling toevertrouwde, paste hij Griekse middelen toe, behandelde hem na de harde aanpak zachtjes en zorgde ervoor dat hij weer kon slapen. In een mum van tijd maakte hij hem, die niet meer op z’n benen dacht te kunnen staan, gezond.
Ruime beloning
Daarop schonk Dareios hem twee paar gouden voetboeien. De ander vroeg hem of hij met opzet hem ‘twee keer’ liet lijden, nu hij hem had genezen. Dareios kon de humor van die uitspraak wel inzien en liet hem een bezoek afleggen aan zijn vrouwen.[6] De eunuchen die hem begeleidden, zeiden tegen de vrouwen dat dit de man was die het leven van de koning had gered. Eenieder van hen schraapte met een schaal diep in een kist met goud en stak hem zó gul geschenken toe, dat de munten die van de schalen afvielen door een bediende, die was meegekomen en Skitōn heette,[7] werden opgeraapt en er door hem heel wat goud werd buitgemaakt.
Demokedes’ carrière
[131] Deze Demokedes was afkomstig uit Kroton en kwam met Polykrates in contact. Dat ging zo. In Kroton had hij te stellen met een nogal driftige vader. Omdat hij hem niet kon verdragen, is hij naar Aigina vertrokken. Daar vestigde hij zich en overtrof al in het eerste jaar de andere artsen, hoewel hij slecht uitgerust was en helemaal geen medisch instrumentarium had om het vak uit te oefenen. In het tweede jaar werd hij door de Aigineten van staatswege ingehuurd voor twee talenten, in het derde jaar door de Atheners voor honderd mna, in het vierde jaar voor twee talenten door Polykrates.[8]
Zo kwam het dat hij op Samos belandde en de artsen uit Kroton niet in het minst door deze man een goede reputatie kregen. Het was de tijd dat men ervan sprak dat de beste artsen uit Kroton kwamen, gevolgd door die uit Kyrene. In diezelfde tijd hadden ook de musici uit Argos de reputatie de beste van Griekenland te zijn.[9]
Aanbevolen literatuur
De genezing van Dareios’ voet en Demokedes’ aanstelling als lijfarts van de Perzische koning vallen samen met de reorganisatie van het ‘Huis van Leven’ (zoals de geneeskundige dienst in Egypte werd genoemd). Zie het artikel van Francesco Lopez, Udjahorresnet, Democedes and Darius I: The reform of the House of Life as consequence of the Egyptian Physicians’ failure to heal the Achaemenid ruler, in: Journal of Ancient Egyptian Interconnections, vol. 26 (juni 2020), pp. 100-113.
[1] Zowel mensen als goederen.
[2] Deze formulering doet vermoeden dat het verhaal over Demokedes een folkloristische traditie heeft (zie ook Malcolm Davies, From Rags to Riches: Democedes of Croton and The Credibility of Herodotus, BICS vol. 53, nr. 2 (2010), pp. 19-44.
[3] Oroites had na de vermoording van Polykrates alle Samiërs uit zijn gevolg vrijgelaten, maar de anderen, onder wie Demokedes uit Kroton, bij zich gehouden en tot slaaf gemaakt (zie hfdst. 125).
[4] Een vreemde gedachtegang, alsof hij als een tot slaaf gemaakte meer perspectief had om zijn geboorteland terug te zien.
[5] De brontekst maakt melding van zgn. kentra; een kentron (Gr. κέντρον), was een stok met scherpe punt, vooral bedoeld om runderen ‘vooruit te prikken’, wanneer hun gang te sloom was (in de tekst dient het als martelwerktuig).
[6] Het was bijzonder uitzonderlijk dat een buitenstaander toegang kreeg tot de harem van de koning.
[7] Het is opmerkelijk hoe snel Demokedes, nog maar kortgeleden zelf een slaaf, over een dienaar kon beschikken, die ook nog bij zijn naam bekend was; wschl. was deze, gezien zijn Griekse naam, reeds zijn slaaf voor zijn komst naar Sardes.
[8] Het gaat hier om gigantische bedragen (in zilver), als men bedenkt dat een drachme overeenkwam met een dagloon en een Euboïsche mna 100 drachmen en een Euboïsche talent 60 mna’s waard waren; Demokedes verdiende dus omgerekend op Aigina 12.000, in Athene 10.000 en in zijn eerste jaar op Samos 12.000 drachmen (over drie jaar gemiddeld meer dan dagelijks 30 x een dagloon).
[9] Deze laatste opmerking valt buiten de orde van het verhaal en is ook niet verifieerbaar; het kan om een interpolatie gaan.