[135] Zodra het ochtend was geworden, riep Dareios vijftien prominente Perzen bij zich en gaf ze de opdracht met Demokedes mee te gaan en de kusten van Griekenland te verkennen. Ze mochten hem niet laten ontsnappen en moesten hem hoe dan ook terugbrengen.
Een gids voor de verkenners
Toen hij hen dat had bevolen, riep hij vervolgens Demokedes zelf bij zich en vroeg hem om terug te keren, wanneer hij de Perzen langs heel Griekenland had rondgeleid en hen het land had laten zien.[1] Hij droeg hem op al zijn huisraad mee te nemen als geschenk voor zijn vader en broers en zegde toen hem een veelvoud aan andere bezittingen ervoor in de plaats te geven. Hij beloofde verder een vrachtschip te financieren om de geschenken te vervoeren dat door hem met allerlei goederen zou worden gevuld en waarmee hij de zeereis kon maken.
Ik denk dat Dareios deze belofte echt niet uit valse overwegingen deed. Demokedes daarentegen was bang dat Dareios hem flink op de proef stelde en stond er helemaal niet om te springen al het aangebodene aan te nemen. Hij verklaarde zijn spullen in het land achter te zullen laten om ze later na zijn terugkeer in bezit te nemen. Hij zei het vrachtschip dat Dareios hem als geschenk voor zijn broers beloofde wél te accepteren.
Dareios gaf ook hem dezelfde opdracht[2] en stuurde hen naar de zee.
Demokedes terug in Kroton
[136] Ze zakten af[3] naar Foenicië en de Foenicische stad Sidon, bemanden twee slagschepen en vulden ook nog eens een bulkschip[4] met allerlei waren. Na alle voorbereidingen voeren zij naar Griekenland. Ze gingen aan land, bekeken de Griekse kusten en brachten die in kaart, totdat ze de meeste en de vermaardste daarvan hadden bekeken en Taras in Italië bereikten. Daar heeft Aristofilides, koning van de Tarentijnen, Demokedes een gunst bewezen door niet alleen de Perzische schepen aan de ketting te leggen,[5] maar ook de Perzen op te sluiten,[6] omdat zij zogenaamd spionnen waren.
Terwijl zij die behandeling ondergingen, bereikte Demokedes Kroton. Pas toen hij in zijn huis was teruggekeerd, heeft Aristofilides de Perzen vrijgelaten en hen de materialen teruggegeven die hij van hun schepen had weggenomen.[7]
De Perzen in de achtervolging
[137] De Perzen voeren er weg, achtervolgden Demokedes en bereikten Kroton, waar ze hem op de markt aantroffen en wilden inrekenen. Sommige burgers van Kroton vreesden de macht van de Perzen en waren bereid Demokedes te laten gaan, andere kwamen tussenbeide en sloegen met hun stokken[8] op de Perzen in die zich met de volgende woorden verdedigden: “Burgers van Kroton, kijk toch eens wat jullie doen! Jullie willen iemand van ons wegnemen die van de Perzische koning is weggelopen. Zal koning Dareios op enige wijze genoegen nemen met deze belediging? Hoe kan het met jullie goed aflopen, wanneer jullie hem van ons afpakken? Tegen welke stad zullen wij het eerst met een leger optrekken? Welke stad zullen wij het eerst proberen te onderwerpen?”[9]
Verzet van Kroton
De burgers van Kroton lieten zich echter door die woorden niet op andere gedachten brengen. Zónder Demokedes en beroofd van het transportschip dat zij bij zich hadden, voeren zij terug naar Klein-Azië. Ze zagen ervan af verder tot Griekenland door te dringen en informatie in te winnen, omdat hun gids hen was ontnomen.
Demokedes had ze bij hun vertrek nog meegegeven tegen Dareios te zeggen: “Demokedes heeft zich verloofd met de dochter van Milon.” De roem van worstelaar Milon[10] was zeker ook tot de Perzische koning doorgedrongen.[11] Ik denk dat Demokedes hierom werk maakte van dat huwelijk en er veel geld voor over had om Dareios te laten zien dat hij ook in zijn eigen vaderland aanzien genoot.
Gillos van Taras
[138] De Perzen, weggevaren van Kroton, leden schipbreuk in Iapygia,[12] waar ze tot slaaf werden gemaakt. Gillos echter, een balling uit Taras, redde hun leven en bracht ze terug bij koning Dareios. Deze was bereid als dank hiervoor iedere wens van hem te vervullen. Gillos begon ermee te vertellen wat hij had meegemaakt en koos ervoor om terug te kunnen keren naar Taras. Hij wilde niet heel Griekenland wakker schudden, wanneer dankzij hem een grote vloot naar Italië zou varen, en verklaarde genoeg te nemen met alleen Knidiërs om hem naar huis te brengen. Hij verwachtte dat zij, als vrienden van de Tarentijnen, het beste voor zijn terugkeer konden zorgen.
Dareios gaf zijn medewerking en ging tot actie over. Hij stuurde een boodschapper naar Knidos en verzocht de Knidiërs Gillos naar Taras terug te brengen. Zij gaven gehoor aan Dareios’ verzoek, maar konden de Tarentijnen niet overreden en hadden niet de macht het hen af te dwingen.
Zo verliep het dus en waren dat de eerste Perzen die vanuit Klein-Azië Griekenland bereikten en onder die omstandigheden spionnen werden.
[1] Demokedes was een voor die tijd ‘bevaren’ iemand die de Griekse wereld c.q. Taras, Aigina, Athene, Samos, uitgebreid kende (vgl. hfdst. 131).
[2] Dezelfde opdracht die hij de 15 Perzische begeleiders had meegegeven: de verkenning van Griekenland.
[3] Het ‘afzakken’, katabainein (Gr. καταβαίνειν), is een vaste uitdrukking voor een verplaatsing vanuit het binnenland naar de zeekust, in dit geval een reis van Sousa naar Sidon.
[4] Waar eerder (zie hierboven hfdst. 135) in algemene zin sprake was van een ‘vrachtschip’, holkas (Gr. ὅλκας), is de schrijver explicieter en gebruikt de term voor een schip met ronde buik, gaulos (Gr. γαῦλος).
[5] Een eigentijdse weergave, waar de brontekst vermeldt dat ‘hij de roeiriemen liet ontmantelen’ (Gr. τὰ πηδάλια παρέλυσε).
[6] Naar alle waarschijnlijkheid liet hij dat doen door de bemanning niet van boord te laten.
[7] De in opm. 5 genoemde roeiriemen die hij van boord had laten halen; de teruggave hiervan gaf de Perzen de mogelijkheid weer uit te varen.
[8] Het waren niet zozeer wandelstokken als wel lange scepters; Griekse mannen hadden doorgaans, omdat er niet overal banken waren om te rusten en zij hun mantels niet wilden viesmaken, een staf, rabdos (Gr. ῥάβδος) bij zich om op te leunen.
[9] De brontekst heeft het over ‘tot slaaf maken’, andrapodizesthai (Gr. ἀνδραποδίζεσθαι).
[10] Pausanias vertelt dat ‘Milon in Olympia zes keer een overwinning behaalde bij het worstelen, waarvan één keer bij de jongens’, ἐγένοντο δὲ τῷ Μίλωνι ἓξ μὲν ἐν Ὀλυμπίᾳ πάλης νῖκαι, μἰα δὲ ἐν παισὶν ἐξ αὐτῶν (Perihegesis 6.14.5); volgens de Suda, s.v. Milon, deed hij dat zesmaal achtereenvolgend.
[11] Over Dareios’ warme belangstelling voor sport is helemaal niets bekend.
[12] Zo heette het gebied direct ten noorden van Taras; de Perzen hadden amper de meest zuidoostelijke punt van Italië gerond, of zij strandden niet ver van Taras.