[51] Kleomenes werd berispt door de toen in Sparta achtergebleven Demaratos, zoon van Ariston. Ook hij was koning van de Spartanen, maar uit een minder hoogstaande familie, in geen enkel ander opzicht minder (zij hadden dezelfde stamvader) of het moest zijn dat de familie van Eurysthenes meer aanzien genoot door anciënniteit.
Vestiging in Lakonia
[52] De Spartanen beweren, anders dan de dichters willen doen geloven, dat zij door Aristodemos zelf, zoon van Aristomachos (kleinzoon van Kleodaios, achterkleinzoon van Hyllos), toen hij koning was, en niet door de zonen van Aristodemos naar dat gebied gebracht zijn waarvan zij nu de bezitters zijn. Korte tijd later schonk Aristodemos’ vrouw, die Argeia heette, hem kinderen. Volgens zeggen was zij de dochter van Autesion, zoon van Teisamenes (kleinzoon van Thersandros, achterkleinzoon van Polyneikes). Zij baarde hem een tweeling, maar Aristodemos kon niet lang van zijn kinderen genieten, want hij stierf aan een beroerte.[1]
Een listige moeder
De Lakedaimoniërs besloten overeenkomstig het gebruik in die tijd het oudste kind als koning aan te stellen. Zij konden echter geen keuze maken, omdat ze op elkaar leken en even groot waren. Toen zij niet konden beslissen, of misschien nog eerder, vroegen zij het aan de moeder, maar ook zij zag geen verschil tussen de kinderen. Zij wist het héél goed, maar zei dit, omdat zij wilde kijken of op een of andere wijze beiden koning konden worden.
De Lakedaimoniërs wisten zich dus geen raad en in hun radeloosheid stuurden zij afgevaardigden naar Delfi met de vraag wat te doen in deze situatie. De Pythia adviseerde hen beide kinderen als hun koning te beschouwen, maar aan de oudste[2] meer eer te betonen. Dat nu was het antwoord dat de Pyhtia hen gaf.[3] De Lakedaimoniërs, die nog minder wisten hoe te achterhalen wie van de twee het oudste kind was, kregen een suggestie van een man uit Messenia, die Panites heette. Deze Panites deed de Lakedaimoniërs de volgende suggestie: “Houd in de gaten wie van de twee door de moeder het eerst wordt gewassen en gevoed. Wanneer zij laat blijken altijd in dezelfde volgorde te werken, zullen jullie precies hebben wat jullie zoeken en te weten willen komen; maar wanneer zij besluiteloos doet en afwisselt, zal het jullie duidelijk zijn dat ook zij het niet beter weet en moeten jullie je tot een ander middel wenden.”
Oplossing brengt rivaliteit
Daarna bespiedden de Spartanen op suggestie van de Messeniër de moeder van de kinderen van Aristodemos en betrapten haar erop dat zij altijd in dezelfde volgorde de eerstgeborene voortrok bij het voeden en wassen, zonder dat zij wist dat zij hierom werd bespied. Ze namen het kindje dat door de moeder werd voorgetrokken mee en brachten het als eerstgeborene in het raadshuis groot. Dit kind kreeg de naam Eurysthenes, het andere kind Prokles. Volgens zeggen leefden zij, eenmaal volwassen geworden en ondanks het feit dat zij broers waren, hun hele leven lang in onmin met elkaar. Ook hun nakomelingen bleven dat even zo goed doen.
Andere versies
[53] De Lakedaimoniërs zijn de enige Grieken die het verhaal zo vertellen. Wat ik nu opschrijf volgt de versie van de ándere Grieken: hun lijst van koningen van de Doriërs tot en met Perseus,[4] zoon van Danaë (de god wordt weggelaten),[5] is correct en toont aan dat het om Grieken gaat: toen al werden zij tot de Grieken gerekend. Ik heb gezegd ‘tot en met Perseus’ en ben niet verder teruggegaan in de tijd en wel om deze reden, dat er geen naam van een sterfelijke vader met Perseus in verband wordt gebracht, zoals Amfitryon met Herakles.[6] ‘Tot en met Perseus’ is dus de juiste formulering die ik heb gebruikt. Als je een lijst opstelt van hun voorouders vanaf Danaë, dochter van Akrisios, zou het best zo kunnen zijn dat de leiders van de Doriërs in oorsprong Egyptenaren waren.
[54] Dit is de stamboom volgens de Griekse versie, maar volgens de versie van de Perzen was Perseus een tot Griek geworden Assyriër, in tegenstelling tot zijn voorouders. De voorvaders van Akrisios waren in geen enkel opzicht verwant met Perseus, maar waren, zoals de Grieken dat vertellen, Egyptenaren.
[55] Tot zover dit onderwerp. Waarom en door welke verrichtingen zij als Egyptenaren het vorstelijk gezag over de Doriërs hebben gekregen, zullen wij niet bespreken: anderen hebben dat gedaan. Ik zal melding maken van de zaken die de anderen niet hebben behandeld.
[1] In de tekst staat ‘door ziekte’ (Gr. νούσῳ); de officiële lezing wil dat Aristodemos tijdens de laatste voorbereidingen om de Peloponnesos te veroveren door bliksem werd getroffen (κεραυνωθείς, zie Apollodoros, Bibliotheek 2.8.2).
[2] Het hier in de tekst gebruikte woord geraios (Gr. γεραιός) is dubbelzinnig en kan naast “oud” ook “eerbiedwaardig” betekenen.
[3] Het was een goede traditie dat het orakel van Delfi geen eenduidig antwoord gaf op de vragen van haar cliënten.
[4] D.w.z. door terug te rekenen tot aan de mythologische held Perseus(Gr. Περσεύς), die door oppergod Zeus was verwekt bij Danaë (Gr. Δανάη), ondanks de strenge bewaking van haar vader Akrisios, die haar in een koperen toren had afgeschermd; als ‘gouden’ regen wist Zeus zijn geliefde toch te bereiken.
[5] Met de god wordt oppergod Zeus bedoeld; tot aan zijn verschijning is de genealogie historisch verantwoord.
[6] Zeus had Herakles verwekt bij Alkmene, echtgenote van Amfitryon; Danaë was niet gehuwd.