[10] Ikzelf heb de indruk dat de Egyptenaren het overgrote deel van dat gebied dat ik heb genoemd,[1] precies zoals de priesters dat vertelden, zich later hebben toegeëigend. Het gedeelte tussen de genoemde bergen die zich voorbij Memfis uitstrekken, zag eruit alsof het ooit een inham van de zee was, vergelijkbaar met het land rondom Ilion, Teuthrania, Efese en de vlakte van de Maiandros, voor zover je deze kleine gebieden met grote kunt vergelijken. Geen van de rivieren die die gebieden van slib hebben voorzien, kan in omvang worden vergeleken met ook maar één van de mondingen van de Nijl, die er vijf heeft.
Je hebt ook andere rivieren, niet zo groot als de Nijl, die geweldige dingen hebben gepresteerd. Ik kan hun namen noemen, onder andere zeker die van de Acheloios, die door Akarnania stroomt en, waar deze in zee uitmondt, reeds de helft van de Echinaden[2] tot vasteland heeft gemaakt.
Egypte was ooit zee
[11] Er is in het Arabische gebied, niet ver van Egypte, een inham van de zee die vanuit de zogeheten Rode Zee het land insteekt,[3] werkelijk zó lang en zó smal als ik ga uitleggen. Als je vanuit de uiterste punt[4] de doortocht begint naar de open zee, duurt de vaart op een door roeiriemen aangedreven boot 40 dagen;[5] over de breedte is het een halve dag varen, waar de inham het breedst is. Iedere dag heb je daar eb en vloed.
Ik denk trouwens dat Egypte een andere, soortgelijke baai is geweest die vanuit de zee in het noorden tot aan Ethiopië reikte. De andere liep vanuit het zuiden naar Syria, waarbij ze bij de uiteinden elkaar bijna doorboorden en slechts met een kleine strook land van elk af lagen. Als de Nijl zijn bedding zou willen verleggen naar die Arabische golf, wat belet hem door zijn stroom dichtgeslibd te raken binnen 20.000 jaar? Ik verwacht zelfs dat hij binnen 10.000 jaar dichtgeslibd kan zijn. Hoe zou een nog veel grotere baai dan deze in de tijd vóórdat ik was geboren niet kunnen dichtslibben door zo’n reusachtige en energieke rivier?
[12] Ik geloof zeker de mensen die die dingen over Egypte vertellen. Zelf denk ik zeker dat het zo is. Ik heb gezien dat Egypte voorbij de aangrenzende gebieden in zee uitsteekt en dat er op de bergen schelpen voorkomen en er zoutafzettingen zijn, zodat ook de piramiden ervan te lijden hebben. Het gebergte ten zuiden van Memfis is het enige dat zand bevat. Bovendien lijkt Egypte niet op het aangrenzende Arabië of Libya en Syria evenmin (het zijn Syriërs die de kuststreken van Arabië bevolken). Nee, de aarde is er zwart en brokkelig, omdat het aangeslibde modder is die daarheen door de rivier vanuit Ethiopië is meegevoerd. We weten dat de Libische grond een roodachtige kleur heeft en nogal zanderig is. De grond in Arabië en Syria is eerder klei- en rotsachtig.
Aangeslibd land
[13] Ik heb ook het volgende argument over dat gebied van de priesters gehoord. Toen Moiris farao was, werd Egypte ten noorden van Memfis steeds nat, wanneer de rivier minstens 3,7 meter[6] hoog kwam te staan. Moiris was nog geen 900 jaar dood, toen de priesters mij dat vertelden. Maar nu komt het land niet onder water te staan, als de rivier niet minstens een hoogte bereikt van 6,90 à 7,35 meter.[7]
Volgens mij zullen de Egyptenaren die ten noorden van het Moirismeer in onder andere de zogeheten Delta wonen, voortaan, wanneer dat gebied in dat tempo hoger komt te liggen, even snel stijgt en niet door de Nijl overstroomd raakt, meemaken wat naar hun eigen zeggen de Grieken eens zouden meemaken. Toen zij hadden gehoord[8] dat overal in Griekenland regen valt, maar het nergens door rivieren wordt bevochtigd zoals dat bij hen gebeurt, verklaarden zij dat de Grieken een flinke tegenslag te wachten stond en zij met hongersnood te maken zouden krijgen.
De strekking van deze uitspraak is dat, als de god zal willen dat het bij de Grieken niet regent, maar zij met droogte te kampen hebben, zij honger zullen lijden. Het is immers duidelijk dat, als het op water aankomt, er geen enkel ander redmiddel is dan alleen Zeus.[9]
Komt Egypte ooit droog te liggen?
[14] Ja, wat de Egyptenaren over de Grieken hebben gezegd, is correct. Laat mij nu ook een statement maken over de Egyptenaren zelf.[10] Als het gebied ten noorden van Memfis (het deel dat stijgt) in het tempo van de afgelopen tijd hoger komt te liggen, zullen zíj toch niets anders doen dan hongerlijden? Het zal er niet gaan regenen en de rivier is niet bij machte om de velden te overstromen. Nu is het evident dat zij, vergeleken bij alle andere volkeren en de rest van de Egyptenaren, probleemloos hun oogst van het land halen. Het kost hen geen moeite met een ploeg voren open te breken of om te woelen of ook maar iets anders te doen van de dingen waarmee andere mensen zich voor hun gewassen uitsloven. Wanneer de rivier uit zichzelf stijgt en de velden bevochtigt om zich daarna weer terug te trekken, dan strooit iedereen zaden over zijn eigen veld en laat z’n zwijnen erop los en wanneer het zaaisel door de zwijnen de grond is ingetrapt, wacht hij vervolgens tot het tijd is om te oogsten en zo komt hij door z’n zwijnen te laten dorsen aan zijn voedsel.
[1] D.w.z. het gebied ten zuiden van Heliopolis.
[2] Eilandengroep tussen Akarnania (West-Griekenland) en de ten westen daarvan gelegen eilanden Ithaka en Kefalonia.
[3] De schrijver bedoelt de Golf van Suez.
[4] Het uiterste noorden van de inham, waar nu Suez zich bevindt.
[5] Vanaf Suez tot aan de grens van Djibouti zijn het 2200 km.
[6] Om precies te zijn acht el; een el, pèchys (Gr. πῆχυς), is een lengtemaat van 46 cm.
[7] Om precies te zijn 15 resp. 16 el (vgl. vorige opm.); blijkbaar hadden de Egyptenaren een doordacht systeem om het waterpeil van de Nijl te observeren.
[8] Een neutrale formulering die misschien gelezen moet worden alsof er staat: “toen zij van mij hadden gehoord…”
[9] Een gebruikelijke metafoor die Zeus als regengod noemt, i.e. god die heerser is over de hemel en het klimaat regelt.
[10] Het heeft er veel weg van dat de schrijver hier een weergave geeft van een discussie die hij met de Egyptische priesters heeft gevoerd over de vruchtbaarheid van Egypte, die in zijn ogen niet van blijvende aard is.