[39] Anaxandrides, zoon van Leon, leefde niet langer meer als koning van Sparta, maar was overleden. Anaxandrides’ zoon Kleomenes bekleedde het koningschap dat hij niet door zijn dapperheid, maar door afstamming had gekregen. Anaxandrides had de dochter van zijn zuster tot vrouw genomen, maar had, ook al hield hij zielsveel van haar, geen kinderen.
Advies van de eforen
Onder zulke omstandigheden hebben de eforen[1] hem bij zich geroepen en gezegd: “Als jij niet je eigen belangen behartigt, mogen wíj niet werkeloos toezien hoe het geslacht van Eurysthenes uitsterft. Stuur toch de vrouw die jij hebt weg, want zij baart jou geen kinderen, en trouw met een andere. Doe dat en je zult de Spartanen een genoegen doen.” Zijn antwoord luidde dat hij geen van die twee dingen zou doen en dat het geen goed advies was, als zij hem aanraadden de vrouw die hij had en op wie door hem niets viel aan te merken weg te sturen en een ander te huwen. Hij zou niet naar hen luisteren.
Twee vrouwen
[40] In een reactie hierop namen de eforen en de senatoren[2] een besluit en deden Anaxandridas het volgende voorstel: “Wij nu constateren dat jij gehecht bent aan de vrouw die jij hebt. Doe het volgende en verzet je er niet tegen, anders zullen de Spartanen over jou een besluit nemen waarop je niet rekent. Wij vragen jou niet om het wegsturen van de vrouw die jij hebt; nee, geef haar alles wat jij haar nu geeft, en ga een tweede huwlijk aan met een andere vrouw die je kinderen kan geven.” Dat waren ongeveer hun woorden, waarvoor Anaxandrides zwichtte. Voortaan voerde hij met twee vrouwen twee gescheiden huishoudens en daarmee deed hij iets ongekends voor Sparta.[3]
Een troonsopvolger
[41] Het duurde niet lang of de vrouw die er later bijgekomen was, schonk het leven aan de hierboven genoemde Kleomenes. Zij gaf de Spartanen een troonsopvolger en toen was zomaar haar voorgangster die voorheen kinderloos was in verwachting. Over toeval gesproken. Toen de familie van de tweede vrouw bemerkte dat zij werkelijk zwanger was, liet deze van zich horen en zei dat zij zomaar wat beweerde en andermans kindje wilde onderschuiven. Omdat de familie bezwaar maakte, namen de eforen, toen het bijna zover was, uit wantrouwen plaats bij de vrouw toen zij op punt van bevallen was, en verloren haar niet uit het oog.
Nog meer kinderen
Dorieus werd geboren en meteen na hem werd zij zwanger van Leonidas en meteen na hem van Kleombrotos. Volgens sommigen zijn Leonidas en Kleombrotos als tweeling van elkaar geboren. De vrouw die Kleomenes het leven schonk en er later bij was gekomen, dochter van Prinetades (zoon van Demarmenos), kreeg geen kinderen meer.
Beledigd
[42] Men zegt dat Kleomenes verstandelijk niet in orde was, zelfs licht krankzinnig, maar dat Dorieus op al zijn leeftijdgenoten vooruitliep en er zeker van was dat hij om zijn dapperheid het koningschap zou verkrijgen. Dat was zijn overtuiging, maar toen Anaxandrides was gestorven en de Lakedaimoniërs, zich op de wet baserend, de oudste, Kleomenes, als koning aanstelden, voelde Dorieus zich gepasseerd en wilde niet als onderdaan van Kleomenes leven. Hij vroeg de Spartanen om burgers die hij wilde wegvoeren om een nederzetting te stichten. Zonder het orakel in Delfi te raadplegen naar welk gebied hij moest gaan om de nederzetting te stichten en zonder enige procedure te volgen, diep beledigd als hij was, stuurde hij zijn schepen naar Libya. Mannen uit Thera wezen hem de weg. Aangekomen bij de rivier Kinyps in Libya stichtte hij een nederzetting op een hele mooie plek aan de oever daarvan, maar na twee jaar werd hij daarvandaan door Maken, Libiërs en Karthagers verdreven en keerde terug naar de Peloponnesos.
Naar Italië
[43] Antichares, een man uit Eleon,[4] raadde hem toen op grond van de voorspellingen van Laios[5] aan om Herakleia op Sicilië te stichten: volgens hem was de hele streek rond de Eryx[6] bezit van de Herakliden,[7] omdat Herakles zelf het in bezit had genomen. Toen hij hiervan hoorde, ging hij naar Delfi om het orakel te raadplegen, met de vraag of hij het land waarnaartoe hij reisde, in handen zou krijgen. De Pythia[8] antwoordde dat hij dat zou doen. Dorieus nam de troepen mee die hij ook naar Libya aanvoerde, en bracht ze naar Italië.
[1] Sparta telde vijf toezichthouders, zgn. ephoroi (Gr. ἔφοροι) die bij de handhaving van de wet en uitvoering van besluiten een controlerende functie hadden.
[2] De Spartanen (sive Lakedaimoniërs) werden voornamelijk bestuurd door de ephoroi (vgl. voorgaande opm.) en de leden van de senaat, de gerousia (Gr. γερουσία), een raad van ouderen uit de voornaamste families; uit hen kwamen ook de koningen voort.
[3] Onder de andere Grieken leefde de overtuiging dat polygamie in Sparta oogluikend werd toegestaan.
[4] Stad in Boiotia.
[5] Verder onbekende ziener, van wie er een verzameling orakelspreuken circuleerde.
[6] Berg in het noordwesten van Sicilië, vernoemd naar een lokale held die in een gevecht om een stier uit de kudde van Geryones door Herakles gedood werd.
[7] Nakomelingen van de halfgod Herakles, de Herakleidai (Gr. Ἡρακλεῖδαι).
[8] Priesteres van Apollo (Gr. Πυθία), die de waarzeggingen van de god verkondigde.