[56] Zodra de Grieken bij Salamis ingelicht werden over de stand van zaken rond de burcht, ontstond er bij hen zoveel onrust[1] dat sommige legeraanvoerders het besluit over dit onderwerp in de vergadering niet afwachtten, maar haastig aan boord gingen en de zeilen hesen om zich uit de voeten te maken.[2] Door de achterblijvers werd besloten voor de Isthmos het zeegevecht aan te gaan. De nacht viel en na het ontbinden van de vergadering gingen zij aan boord van hun schepen.
Valt de vloot uiteen?
[57] Toen Themistokles bij zijn schip aankwam, werd hem daar door Mnesifilos uit Athene gevraagd wat er door hen was besloten. Van hem hoorde hij dat er besloten was de schepen naar de Isthmos te dirigeren en in een zeegevecht de Peloponnesos te verdedigen. Hierop zei hij: “Dan is het duidelijk dat, wanneer zij de schepen bij Salamis weghalen, jij om geen enkel vaderland meer een zeegevecht zult leveren. Iedereen zal naar zijn eigen stad gaan en zelfs Eurybiades noch iemand anders zal ze ervan kunnen weerhouden de vloot uiteen te laten vallen. Griekenland zal ten onder gaan aan domme besluiten. Wie weet is er een mogelijkheid: doe een poging de besluiten terug te draaien. Misschien kun jij Eurybiades op andere gedachten brengen en doen besluiten om hier te blijven.”
Overleg met Eurybiades
[58] Dit advies vond Themistokles helemaal niet gek en hij spoedde zich zonder een antwoord te geven naar het schip van Eurybiades. Daar gekomen zei hij iets belangrijks met hem te willen bespreken. De ander vroeg hem aan boord te komen en te vertellen wat hij op het hart had. Hij nam naast hem plaats en somde al die dingen op die Mnesifilos hem had verteld, maar deed het voorkomen alsof ze van hemzelf waren. Hij verzon er nog veel meer bij en haalde hem met zijn dringende verzoeken er uiteindelijk toe over om van boord te gaan en de legeraanvoerders voor overleg bijeen te roepen.
Het standpunt van de Korinthiërs
[59] Toen zij dan naar de vergadering waren gekomen, was Themistokles, nog voordat Eurybiades had kunnen uitleggen waarom hij de legeraanvoerders bijeen had laten komen, op zijn dringend verzoek veelvuldig aan het woord. Terwijl hij aan het woord was, merkte de Korinthische legeraanvoerder Adeimantos, zoon van Okytos,[3] op: “Beste Themistokles, bij wedstrijden krijgen zij die te vroeg uit de startblokken komen, een tik.” Bij wijze van excuus antwoordde hij: “Zij die te laat uit de startblokken komen, vallen niet in de prijzen.”
[60] Het antwoord dat hij toen gaf, was terughoudend, maar ten overstaan van Eurybiades bracht hij niets meer van wat hij eerder had gezegd, ter sprake, dat zij namelijk door van Salamis weg te varen zouden weglopen. In het bijzijn van de coalitiepartners zou het van hem niet netjes zijn iemand van iets te beschuldigen.
Themistokles’ voorstel
[60α] Hij kwam echter met een ander argument en zei het zo: “Het is nu aan jou Griekenland te redden, als je naar mij luistert en hier blijft om het zeegevecht te houden. Dat gaat niet gebeuren, wanneer jij je door hun argumenten laat overtuigen en de vloot naar de Isthmos laat opbreken. Vergelijk door hoor en wederhoor. Als jij bij de Isthmos slag wil leveren, zul jij op open zee een gevecht voeren, wat voor ons helemaal niet voordelig uitpakt, omdat wij minder schepen hebben en tragere.[4] Verder zul jij Salamis, Megara en Aigina verliezen, ook al zullen wij in andere opzichten succesvol zijn. Het landleger volgt hun vloot op de voet en het gevolg daarvan is dat jij ze naar de Peloponnesos leidt en heel Griekenland in gevaar zult brengen.
[60β] “Wanneer jij doet wat ik voorstel, zul jij veel goeds tegenkomen. Ten eerste zullen wij door in een nauwe ruimte met weinig schepen tegen vele te vechten, veel sterker zijn, wanneer een logische afloop van het gevecht de uitkomst zal zijn: een zeegevecht in een nauwe ruimte is in ons voordeel, een op open zee in hún voordeel. Bovendien blijft Salamis, waarheen onze vrouwen en kinderen zijn geëvacueerd, behouden. Tenslotte is hiermee ook dat mogelijk waarop jullie vooral aandringen: als jij hier blijft, zul jij net zo goed een zeegevecht leveren om de Peloponnesos als bij de Isthmos en zul jij, als gevolg van verstandig handelen, hen niet naar de Peloponnesos leiden.
[60γ] “Maar wanneer het verloopt zoals ik het verwacht, en wij met onze vloot overwinnen, zullen de Perzen niet bij de Isthmos aan jullie verschijnen en niet verder dan Attika komen. Zij zullen in wanorde zich terugtrekken en het zal in ons voordeel zijn dat wij Megara, Aigina en Salamis behouden, waar wij – zo is ons voorspeld –[5] de vijanden zullen overvleugelen. Wanneer mensen redelijke plannen maken, komen die meestal uit; doen zij dat niet, is zelfs de god niet bereid zich aan te sluiten bij de opvattingen van mensen.”
[1] Een overtrokken reactie, als het besluit om de burcht op te geven weloverwogen was.
[2] Nergens uit het vervolg blijkt dat dit inderdaad is gebeurd.
[3] Al in hfdst. 5 bleek dat Adeimantos en Themistokles niet altijd direct op één lijn zitten.
[4] In hfdst. 10 werd reeds door de Perzen vastgesteld dat zij meer schepen hadden, die ook nog eens beter voeren; de brontekst noemt de Griekse schepen ‘zwaarder’ (Gr. βαρυτέρας).
[5] Verwijzing naar de tweede orakelspreuk van Delfi (boek 7, hfdst. 141).