De negen boeken Historiën van Herodotos van Halikarnassos hebben ieder de naam gekregen van een van Apollo’s muzen. Het vijfde boek draagt de naam van de muze van de dans (herkenbaar aan de lier die zij bij zich draagt): Terpsichore (Gr. Τερψιχόρα). Dit boek telt 126 hoofdstukken.
Vier verhalen
De indeling in negen boeken stamt uit de Hellenistische tijd en is het werk van de geleerden die verbonden waren aan de bibliotheek in Alexandrië. Het is nooit de keuze van Herodotos geweest om zijn werk zo te presenteren. Nadere bestudering leert dat het eerder een collectie is van 28 verhalen, zgn. logoi (Gr. λόγοι).
In het dertiende verhaal lezen we over de verovering van Thrakia en de deportatie van de Paioniërs door de Perzen (1-27). Het veertiende verhaal brengt de lezer bij de vooravond van de opstand van de Ioniërs die de hulp van Sparta inroepen (28-54). Het vijftiende verhaal is geheel gewijd aan de politieke geschiedenis van Athene en haar relatie met Sparta (55-96). Het zestiende verhaal beschrijft de Ionische opstand: de verwoesting van Sardes, het terugdringen van de plunderaars door de Perzen, de val van Aristagoras (97-126).
Inhoud
Megabazos, door Dareios aangewezen als legeraanvoerder van de troepen die hij op het Europese vasteland achterliet, onderwerpt Thrakia. De Paioniërs wacht een vreseijk lot, want zij worden naar Perzië gedeporteerd. Een poging om middels gezanten de Makedoniërs zo ver te krijgen dat zij zich aan de Perzen onderwerpen, mislukt.
Histiaios wordt als adviseur naar het koninklijk hof in Sousa geroepen. Aristagoras is nu de nieuwe grote man van Milete en organiseert een opstand van Ionische steden tegen het Perzische bewind. Hij reist af naar de Peloponnesos en doet op Sparta een beroep voor militaire steun, maar de Spartanen wijzen dat af. Anders gaat het in Athene, waar de volksvergadering instemt met het sturen van een (bescheiden) vloot.
De opstand is een feit, wanneer na de aankomst van 20 schepen uit Athene (aangevuld met vijf uit Eretria) een leger van Ioniërs naar Sardes optrekt. Ze verrassen de daar aanwezige Perzen en de stad valt ten prooi aan een alles verwoestende brand. Tot een plundering komt het niet eens, daarvoor is de brand te fel.
De Perzen slaan al gauw terug. Zowel op zee als op land slagen zij erin de Ioniërs en wie hen helpt, terug te dringen. In de chaos ziet Aristagoras het niet meer zitten en zoekt met een klein leger een veilig heenkomen in Thrakia, maar ondervindt van de plaatselijke bevolking tegenstand en sneuvelt bij een eerste handgemeen.
Al met al is het voor Dareios de aanleiding om wraak te zweren op de Grieken en vooral de Atheners en te besluiten tot een strafexpeditie.
Het vijfde boek getuigt ook van listigheid van Histiaios die een clandestiene boodschap weet over te brengen door een tatoeage op het hoofd van een bediende. De vroege, politieke geschiedenis van Athene heeft een prominente plaats in het relaas. We maken kennis met het Spartaanse koningshuis en de tot gekte vervallen Kleomenes. De bijzondere omstandigheden rond de geboorte van Kypselos, tiran van Korinthe, zijn voor de schrijver een reden voor een excurs. Tevens leren we dat de weg naar Sousa een hele lange is.
Aanbevolen literatuur
De Ionische opstand, apostasis (Gr. ἀπόστασις), door de Ioniërs zelf gezien als een zwarte bladzijde in hun geschiedenis en op het komische af klungelig geleid door Aristagoras, wordt besproken in het artikel van Rosaria Vignolo Munson, The trouble with the Ionians: Herodotus and the beginning of the Ionian Revolt (5.28-38.1), in: Elizabeth Irwin & Emily Greenwood (ed.), Reading Herodotus, A study of the Logoi in book 5 of Herodotus’ Histories, uitg. Cambridge Univ. Press (2007), pp. 146-167.