[43] Zo is Libya voor het eerst in kaart gebracht en later gaven Karthagers dezelfde informatie.[1] Sataspes immers, zoon van Teaspis uit het huis van de Achaimeniden, is niet om Libya gevaren, iets waarvoor hij was uitgezonden, maar keerde uit angst voor de lange vaart en de eenzaamheid terug en maakte de onderneming die zijn moeder hem had opgedragen niet af. Hij had namelijk een jonge dochter van Zopyros, zoon van Megabyxos,[2] verkracht.[3] Toen hij daarop door koning Xerxes om die reden aan een paal zou worden geregen, vroeg Sataspes’ moeder, die een zuster van Dareios was, hem te sparen. Zij zei hem een grotere straf te zullen opleggen dan Xerxes: hij moest om Libya heen varen, totdat hij door het zo te ronden de Arabische Golf bereikte.
Sataspes op expeditie
Xerxes ging met die voorwaarden akkoord en Sataspes, aangekomen in Egypte en door de Egyptenaren voorzien van schepen en bemanning, voer naar de Zuilen van Herakles. Hij passeerde deze en voer, toen hij het Libische voorgebergte met de naam Soloeis had gerond, naar het zuiden. Maar toen hij vele maanden lang een grote afstand over zee had afgelegd, draaide hij om, hoewel hij nog aan het grootste gedeelte moest beginnen, en voer terug naar Egypte. Vandaar kwam hij bij koning Xerxes en hij vertelde dat op het verst van zijn tocht hij langs kleine mensen[4] voer die palmbladeren als kleding droegen en, telkens wanneer zij met hun schip aan land gingen, de bergen invluchtten en hun steden verlieten. Zelf deden zij hen geen kwaad bij hun komst, ze namen alleen wat schapen van hen mee.
Bestraffing van Sataspes
Dat hij helemaal niet om Libya is gevaren, kwam naar zijn zeggen hierdoor, dat het schip niet meer verder kon, maar werd tegengehouden. Xerxes kon niet geloven dat hij de waarheid sprak, en liet hem aan een paal rijgen, omdat hij de taak die hem was opgedragen, niet had volbracht, zodat hij daarmee alsnog z’n straf oplegde. Een eunuch van die Sataspes wist, zodra hij van de dood van zijn meester had vernomen, naar Samos te ontkomen en had veel geld bij zich, dat in handen kwam van een man op Samos. Ik ken hem wel, maar zijn naam noemen laat ik uit m’n hoofd.
Poging van Skylax
[44] Het grootste gedeelte van Klein-Azië is op last van Dareios verkend. Hij wilde weten waar de Indos, de op één na met krokodillen dichtstbevolkte rivier, in zee uitmondde en stuurde mensen met schepen eropuit op wie hij kon vertrouwen dat zij eerlijk rapporteerden, onder anderen Skylax, een man uit Karyanda.[5] Vertrokken vanuit Kaspatyros en het land van de Paktyërs voeren zij de rivier af, in oostelijke richting en waar de zon opkomt, de zee op. Over zee voeren zij in westelijke richting en bereikten in de dertigste maand die plek vanwaaruit de Egyptische farao de Foeniciërs die ik eerder heb genoemd,[6] op weg heeft gestuurd voor een rondvaart om Libya.
Na hun rondvaart heeft Dareios India onderworpen en liet hij van die zeeroute regelmatig gebruik maken. Zo is men erachter gekomen dat de rest van Klein-Azië, behalve het oostelijk gedeelte, gelijke trekken vertoont als Libya.
Naamgeving van Europa en Libya
[45] Door niemand is duidelijk onderzocht of Europa geheel door water wordt omringd, noch in oostelijke noch in noordelijke richting. Het is wel bekend dat zij zich in lengte langs beide gebieden[7] uitstrekt. Ik heb geen idee waarom er drie namen, afgeleid van vrouwen, worden gebruikt voor iets wat één gebied is, en waarom de rivier de Nijl in Egypte en de Fasis in Kolchis tot haar grenzen zijn gemaakt (anderen noemen de Tanaïs bij de Maietis en de havens in Kimmeria).[8]
Ook kan ik niet achterhalen wie deze verdeling heeft gemaakt en waarvan de namen zijn afgeleid. Libya namelijk dankt volgens de meeste Grieken haar naam aan Libya, een vrouw uit het gebied, Klein-Azië aan de vrouw van Prometheus. Die naam wordt ook opgeëist door de Lydiërs, want zíj zeggen dat Klein-Azië is vernoemd naar Asiës, zoon van Kotys (kleinzoon van Manes), en niet naar Prometheus’ vrouw Asia; naar haar is ook in Sardes[9] de Asia-wijk genoemd. Geen mens weet of Europa inderdaad door water wordt omringd noch waar die naam vandaan komt, evenmin is het duidelijk wie de naamgever was.
Of moeten wij het erop houden dat het gebied zijn naam heeft gekregen van Europa uit Tyros?[10] Net als de andere gebieden zal het voorheen ongetwijfeld naamloos zijn geweest. Het blijkt echter dat zij uit Klein-Azië afkomstig is en niet het land, tegenwoordig door de Grieken Europa genoemd, bereikt heeft, maar alleen Kreta vanuit Foenicië en Lykia vanuit Kreta. Tot zover dit relaas. Wij zullen die namen gebruiken, omdat zij gangbaar zijn.
Aanbevolen literatuur
De verkenningstocht van Skylax van Karyanda wordt uitgebreid besproken in de studie (dissertatie) van Michael Louis Allain, The Periplous of Skylax of Karyanda, Ohia State University (1977).
[1] D.w.z. dat het Afrikaanse continent (bijna) geheel door water is omgeven.
[2] Andere schrijfwijze van de naam (Perzisch Bagabuxša) is Megabyzos (Gr. Μεγάβυζος).
[3] Een zeldzaam geval in het werk van de schrijver, waar hij het misbruiken van een vrouw vermeldt; elders vertelt hij over een groepsverkrachting door Perzische soldaten, toen zij door Fokis trokken (zie boek 8, hfdst. 33).
[4] Eerder (zie boek 1, hfdst. 32) heeft de schrijver een expeditie van de Nasamonen beschreven die hen in contact bracht met mannen, “kleiner dan mannen van gemiddelde lengte”.
[5] Een eilandje uit de kust van Halikarnassos, Herodotos’ geboorteplaats.
[6] Zie hoofdstuk 42.
[7] En wel Klein-Azië en Libya.
[8] Genoemd in hoofdstuk 12.
[9] De hoofdstad van Lydië, ca. 250 km. landinwaarts ten oosten van Smyrna.
[10] Een verwijzing naar de schaking van Europa door Zeus in de gedaante van een stier; Europa is in die mythe de dochter van Agenor, koning van het Foenicische Tyros.