In de tijd van de Grieken bestond er nog geen International Organization for Standardization (ISO) en dat kon leiden tot onoverzichtelijkheid. Steden en streken hadden in het slechtste geval hun eigen systeem om lengtes, gewichten en volumes te berekenen. In het beste geval waren er (losse) afspraken gemaakt.
Tijdmeting was universeel en bestond uit het bijhouden van dagen, nachten, maanden en jaren. Bij dateringen en berekeningen hield Herodotos zich aan het Attische kalender jaar van 360 dagen + bijtelling (zie boek 1, hfdst. 32).
Herodotos maakt, waar hij kwantitatieve gegevens verstrekt, gebruik van de in de Griekse wereld meest gangbare maten. Zo is hij, om een voorbeeld te geven, voor het stadion (Gr. στάδιον), de vaakst gebruikte lengtemaat in zijn teksten, uitgegaan van de lengte van de hardlooprenbaan in Olympia, d.w.z. 185 meter. Het wordt onnauwkeuriger, wanneer hij het heeft over bijv. een ‘reisafstand van drie dagen’ of een ‘reisafstand van veertien dagen’ (zie boek 4, hfdst.18 & 19).
In de vertalingen is gekozen voor omrekening naar het West-Europese stelsel van (kilo)meters, (kilo)grammen en liters. Zoveel mogelijk zijn alle in de tekst voorkomende lengtematen, gewichten en volumes omgerekend volgens deze standaarden. Waar eenheden naast elkaar ter vergelijk worden vermeld, zijn de waarden van de bronttekst intact gelaten (zie bijv. boek 5, hfdstt. 53-54). De munteenheden drachme, stater, mna en talent waren in oorsprong aanduidingen voor gewichten.
Ben je op zoek naar een maateenheid, maar kun je hem niet vinden? Dan is de desbetreffende term niet door Herodotos gebruikt. De in de Anabasis van Xenofon (428-354 voor Christus) regelmatig voorkomende parasang, een Perzische afstandmaat (= 30 stadia en ong. 5½ kilometer) of stathmos, een dagmars (gem. 25 kilometer), zul je bij Herodotos slechts in drie passages (boek 2 hfdst. 6, boek 5 hfdstt. 52-54 en boek 6 hfdst. 42) aantreffen, iedere keer met uitleg van het begrip.
Een uitgebreid overzicht van maateenheden vind je bij stilus.nl of wikipedia.org of britannica.com en… de verwarring is compleet.
Overzicht
| lengtemaat | |
| daktylos (δάκτυλος) | 2 cm. of een vinger dik |
| palaiste (παλαίστη) | 7,5 cm. of een vlakke hand |
| pous (ποῦς) | 31 cm. of een voet |
| pechys (πῆχυς) | 46 cm. of een el; de ‘koninklijke’ el mat zelfs 53 cm. |
| orguia (ὀργυιά) | 1,85 m. of een vadem (= 6 voeten, 4 el) |
| plethron (πλέθρον) | 31 m. (= 1/6 stadion) |
| stadion (στάδιον) | 185 m. (= 100 orguiai) |
| parasang (παρασάγγης) | 5,5 km. (= 30 stadia; Perzische lengtemaat) |
| schoinos (σχοῖνος) | 7,4 km. (= 40 stadia; een door Egyptenaren gebruikt touw) [1] |
| oppervlakte | |
| aroura (ἄρουρα) | 240¼ m2 (een kwart van een plethron in het vierkant) |
| gewicht | |
| drachme (δραχμή) | gewicht van 4,37 gr. (als geldeenheid gelijk aan 1/100 mna) |
| stater (στάτηρ) | lett. ‘gewicht’, in Lydië (en later Perzië) een gouden munt met een gewicht van 10,89 gr. en het equivalent van 10 zilveren, Ionische staters van ieder 14,52 gr. (de waardeverhouding van goud ten opzichte van zilver was 1 : 13,33) |
| mna (μνᾶ) | 437 gr. (1/60 Euboïsch talent; als geldeenheid gelijk aan 100 drachmen) |
| talent (τάλαντον) | 26,2 kg. (Euboïsche standaard; de Lydische standaard is 38 kg. en de Babylonische zelfs 60 kg.) |
| tijd | |
| dag (ἡμέρα) | |
| nacht (νύξ) | |
| maand (μήν) | 36 dagen (Attische kalender) |
| jaar (ἐνίαυτος) | 360 dagen, 10 maanden (Attische kalender; schrikkelmaand om de 7 jaar?)[2] |
| volume | |
| aryster (ἀρυστήρ) | gelijk aan een kotyle |
| kotyle (κοτύλη) | 0,27 lit. (een kop of schep) |
| choinix (χοῖνιξ) | 1,08 lit. (inhoudsmaat voor droge stoffen = 4 kotylai) |
| medimnos (μἐδιμνος) | 52,5 lit. (inhoudsmaat voor droge stoffen) |
| amfoor (ἀμφορεύς) | 26,2 lit. |
| metretes (μετρήτης) | 38,3 lit. (Attische standaard) |
| plinthos (πλίνθος) | een ‘baksteen’ met variabel volume; halve bakstenen, hemiplinthia (ἡμιπλίνθια), waren er ook |
[1] In het tweede boek, hfdst. 6 e.v., begaat de schrijver de vergissing om in schoinoi te rekenen van ieder 60 stadia, d.w.z. anderhalf keer zo lang.
[2] Vgl. boek 1, hfdst. 32 en opm. 12 & 13.