[155] Ik heb al vaak het orakel in Egypte genoemd[1] en zal nu verslag ervan doen vanwege het bijzondere karakter ervan. Het is gewijd aan Leto en ligt, als je vanaf zee in zuidelijke richting de rivier opvaart, in een grote stad aan de monding van de Nijl die ze ‘Sebennytisch’[2] noemen. De naam van de stad waar dat orakel zich bevindt, is Bouto, zoals eerder door mij is opgegeven. Daar in Bouto heb je een heiligdom van Apollo en Artemis.[3]
Kapel van Leto
De tempel van Leto zelf, met daarin dus het orakel, is groot en heeft een voorhal die ongeveer 18½ meter hoog is.[4] Ik zal het meest opvallende beschrijven van de dingen die er te zien zijn. Daar op het heilige terrein staat een kapel van Leto, gehouwen uit één steen, even hoog en breed.[5] Elke wand heeft dezelfde afmetingen en is 18½ meter lang en breed.[6] Een andere steen ligt erbovenop als dak en overkapping met een 1,84 meter brede kroonlijst.[7]
Drijvend eiland
[156] Van alles wat er in en rond dat heiligdom te zien is, vind ik daarom de kapel het prachtigst en als goede tweede het eiland dat ze Chemmis noemen. Het ligt in een meer dat diep en wijd is, aan de rand van het heiligdom in Bouto. Volgens de Egyptenaren gaat het om een drijvend eiland. Zelf heb ik het niet zien drijven of van zijn plaats komen en toen ik ervan hoorde, vroeg ik me met stomme verbazing af of het eiland écht dreef. Op dat eiland nu heb je een grote tempel van Apollo en er zijn drie altaren opgericht. Er groeien talrijke palmbomen naast vele andere bomen die al dan niet vruchten dragen.
Apollo en Artemis gered
Hun bewering dat het om een drijvend eiland gaat, onderbouwen de Egyptenaren met het volgende verhaal. Op dat eiland, dat vroeger géén drijvend eiland was, heeft Leto, die een van de eerste twaalf goden was en in de stad Bouto woonde, Apollo van Isis onder haar hoede gekregen en van de dood gered.[8] Zij had hem op dat eiland, dat nu heet rond te drijven, verborgen, toen Tyfon overal ging zoeken, omdat hij de zoon van Osiris wilde vinden. Ze zeggen dat Apollo en Artemis de kinderen zijn van Dionysos en Isis en dat Leto hun voedster was en hen redde. In het Egyptisch heten Apollo Horos, Demeter Isis en Artemis Boubastis.
Aan dat verhaal en geen enkel ander heeft Aischylos, zoon van Euforion, ontleend wat ik zal noemen,[9] en hij is daarmee de enige van de dichters die vóór hem kwamen. Híj was het die schreef dat Artemis de dochter van Demeter was en dat dáárom het eiland een drijvend eiland is geworden.[10]
Dat is hún versie van het verhaal.
[157] Psammetichos is vierenvijftig jaar farao van Egypte geweest. Daarvan heeft hij negenentwintig jaar Azotos, een grote stad in Syrië, ononderbroken belegerd, totdat hij die had ingenomen. Dit Azotos heeft van alle ons bekende steden het langst een belegering doorstaan.
[1] Egypte kent vele orakels, maar dat van Leto in de stad Bouto springt eruit (zie hfdst. 83) en wordt door de schrijver vaker genoemd (zie hfdstt. 111, 133 & 152, tevens boek 3, hfdst. 64).
[2] Een verwijzing naar Sebennytes, een district in de noordelijke Nijldelta.
[3] Griekse benamingen voor de Egyptische goden Horos en Bastet.
[4] Om precies te zien 10 ‘vadems’, orguiai; een orguia (Gr. ὀργυιά) is een lengtemaat van 1,85 m.
[5] De door de schrijver opgegeven afmetingen zijn onvoorstelbaar, zeker als de kapel een monoliet was en de vorm van een kubus zou hebben.
[6] Om precies te zijn 40 ‘el’, pechys (Gr. πῆχυς), i.e. 40 x 46 cm. = 18,40 m.
[7] Om precies te zijn 4 ‘el’, pechys (Gr. πῆχυς), i.e. 4 x 46 cm.; het lijkt erop dat de schrijver hiermee het overhangende gedeelte van het dak bedoelt.
[8] In de Griekse mythologie is Leto de moeder van de tweeling Apollo en Artemis en is Delos het eiland dat ooit in de Egeïsche Zee ronddreef; de schrijver verwijst naar een apocriefe mythe.
[9] In opvallend schampere bewoordingen uit de schrijver kritiek op de beroemde Atheense tragediedichter.
[10] Dit moet in een van de werken van Aischylos hebben gestaan die verloren zijn gegaan.