[26] Zo verliepen de dingen dus. Histiaios hoorde van de gebeurtenissen bij Milete, toen hij in Byzantion was en beslag liet leggen op vrachtschepen van de Ioniërs die vanuit de Hellespont voeren.[1] De situatie bij de Hellespont liet hij over aan Bisaltes, zoon van Apollofanes, uit Abydos. Zelf voer hij met Lesbiërs naar Chios en kwam in het territorium van de Chiërs, bij een plaats die ‘Koila’[2] wordt genoemd, in gevecht met bewakers die hem niet wilden toelaten. Velen van hen sneuvelden en vanuit Polichne (in het gebied van de Chiërs) heeft Histiaios met de Lesbiërs de overige Chiërs onderworpen, die natuurlijk verzwakt uit de zeeslag waren gekomen.
Slechte voortekens
[27] Het is gebruikelijk dat op een of andere wijze voorspellingen worden gedaan, wanneer een stad of een volk grote rampen te wachten staan. Ja, ook de Chiërs kregen van tevoren te maken met belangrijke tekens. Ten eerste hadden zij een dansgroep van 100 jongens[3] naar Delfi gestuurd, van wie er maar twee terugkeerden; de 98 andere werden door pest getroffen en vonden de dood. Op de tweede plaats is in de stad op hetzelfde tijdstip, vlak vóór de zeeslag, tijdens de schrijfles het dak op de leerlingen terechtgekomen; slechts één van de 120 kinderen heeft het overleefd.[4] Deze waarschuwingen heeft de god vooraf gegeven. Daarna vloerde de zeeslag die erop volgde, de stad en bovenop de zeeslag kwam Histiaios met de Lesbiërs. Omdat de Chiërs verzwakt waren, was het voor hem eenvoudig hen te onderwerpen.
Actie van Harpagos
[28] Daarna kwam Histiaios met vele Ioniërs en Aioliërs in actie tegen Thasos. Tijdens de belegering van Thasos kwam het bericht dat de Foeniciërs vanuit Milete naar het noorden voeren tegen de rest van Ionia. Toen hij daarvan hoorde, verliet hij Thasos zonder het te verwoesten en haastte hij zich met heel zijn leger naar Lesbos. Omdat er voor het leger geen eten meer was, stak hij vanuit Lesbos over om in Atarneus[5] de oogst binnen te halen en daarna die in het dal van de Kaïkos,[6] in het land van de Mysiërs. Toevallig was Harpagos, Perzisch generaal van een niet gering leger, in dat gebied. Hij raakte slaags met Histiaios, toen deze voet aan wal zette, wist hem levend in handen te krijgen en vernietigde het grootste deel van zijn leger.
Histiaios gevangen genomen
[29] Histiaios werd op de volgende wijze gevangen genomen. Tijdens hun strijd tegen de Perzen in Malene,[7] in het gebied van Atarneus, hielden de Grieken lange tijd stand, maar zij werden overrompeld door de ruiterij die later werd ingezet. De ruiterij bracht dus de beslissing en toen de Grieken zich hadden teruggetrokken, hoopte Histiaios dat hij niet door de Perzische koning zou worden omgebracht om de fout die hij gemaakt had,[8] en liet blijken hoezeer hij aan het leven hechtte. Dat ging als volgt. Hij werd door een Pers achtervolgd en ingehaald en toen hem de weg werd versperd en hij op het punt stond neergestoken te worden, maakte hij in het Perzisch[9] zijn identiteit bekend door te zeggen dat hij de Milesiër Histiaios was.
Executie
[30] Als hij na zijn gevangenneming zou zijn afgevoerd naar koning Dareios, zou hem volgens mij niets zijn overkomen: Dareios zou het hem vergeven hebben. Precies om deze reden en om hem te beletten te ontsnappen en een invloedrijke positie te krijgen bij de koning lieten Artafrenes, de gouverneur van Sardes, en Harpagos, die hem gevangen had genomen, zijn lichaam ter plekke aan een paal rijgen,[10] meteen na zijn aankomst in Sardes; zijn gebalsemde hoofd hebben zij bij Dareios in Sousa laten bezorgen. Deze nam hiervan kennis en uitte beschuldigende woorden aan het adres van de daders hiervan, omdat zij hem niet in levenden lijve aan hem hadden getoond. Hij droeg op het hoofd van Histiaios, gewassen en opgeknapt, te begraven,[11] als ware het van een man die hem en de Perzen grote diensten had bewezen.[12] Zo is het Histiaios vergaan.
Eilanden veroverd
[31] Toen de Perzische vloot na een winterpauze bij Milete het volgende jaar opvoer, veroverde deze moeiteloos de eilanden die tegenover het vasteland lagen: Chios, Lesbos, Tenedos. Telkens wanneer de vloot een eiland innam, veroverden zij elk eiland door de mensen als vissen te vangen.[13] Het ‘afvissen’ gaat als volgt. De mannen grijpen elkaar bij de hand en trekken vanuit zee van noord tot zuid één lange lijn om daarna over het hele eiland te lopen en de mensen op te drijven. Op vergelijkbare wijze[14] veroverden zij ook de Ionische steden op het vasteland, alleen zonder de mensen af te vissen, want dat ging niet.[15]
Castratie en slavernij
[32]
Het waren toen werkelijk geen loze dreigementen die de Perzische generaals
hadden geuit tegen de Ioniërs die zich in de strijd tegen hen keerden. Want
nauwelijks hadden zij hun steden in handen gekregen, of zij kozen de knapste
jongens uit en castreerden hen. Zij zorgden ervoor dat zij hun mannelijkheid
verloren en eunuch werden en dat de mooiste meisjes naar de koning werden
afgevoerd. Zo handelden zij en zij legden de steden met heiligdommen en al in de
as. Zo werden de Ioniërs voor de derde keer tot slavernij gebracht: eerst door
de Lydiërs en achtereenvolgens twee keer door de Perzen.
[1] Zoals verteld in hfdst. 5.
[2] De ‘Holten’ (Gr. κοῖλος = hol), verder onbekende locatie; miss. een kuststreek van Chios of een baai op het er tegenover liggende vasteland.
[3] Het dubbele aantal schetst het gewicht van de missie; het koor voor een dithyrambe (cultisch lied) bestond standaard uit 50 personen.
[4] Ervan uitgaand dat een ‘klas’ gemiddeld een 60-tal leerlingen telde, kan men aannemen dat het schooltje hier wschl. door twee leraren werd gerund.
[5] Deze plaats (Gr. Ἀταρνεύς, huidig Dikili) ligt in Mysia op de Klein-Aziatische kust pal tegenover Mytilene op Lesbos.
[6] Deze rivier mondt ten zuiden van Atarneus uit in de Golf van Smyrna.
[7] Verder onbekende locatie.
[8] Van intiem raadgever van de Perzische koning was hij leider van de Ionische opstand geworden.
[9] Zijn langdurig verblijf aan het koninklijk Perzisch hof (zie boek 5, hfdst. 24 e.v.) heeft hem geholpen aan goede beheersing van het Perzisch.
[10] De voorloper van de kruisiging, in wezen een Karthaagse praktijk om slaven en misdadigers terecht te stellen; uit de formulering zou kunnen worden afgeleid dat in het geval van Histiaios onthoofding voorafging aan de kruisiging.
[11] Dareios dacht zo meer volgens Griekse traditie Histiaios de laatste eer te bewijzen; in boek 1, hfdst. 140, wordt beschreven hoe Perzen met hun doden omgaan.
[12] Misschien een verwijzing naar Histiaios’ politieke statement, dat de Griekse tirannen in Ionia hun positie dankten aan de Perzische invloed in dat gebied.
[13] De metafoor is ontleend aan het vissen met netten en staat voor ‘schoonvegen’ of ‘ontvolken’ (vgl. boek 3, hfdst. 149).
[14] D.w.z. moeiteloos en stad voor stad.
[15] Het ‘afvissen’ kan alleen op een eiland gebeuren.