[46] Na het verlies van zijn zoon leefde Kroisos twee jaren in diepe rouw. Hierna brachten de omverwerping van het rijk van Astyages, zoon van Kyaxares, door Kyros, zoon van Kambyses, en de groeiende macht van de Perzen hem ertoe een punt te zetten achter de periode van rouw. Hij begon erover na te denken hoe hij aan de groei van de macht van de Perzen een halt kon toeroepen, vóórdat zij groot zouden worden. Toen hij dat besluit had genomen, polste hij meteen de orakels in Griekenland en Libya en stuurde mensen in alle richtingen eropuit. Enkelen gingen naar Delfi, anderen naar Abai in Fokis,[1] weer anderen naar Dodona.[2] Er werden gezanten gestuurd naar Amfiaraos,[3] naar Trofonios[4] en naar Branchidai[5] bij Milete.
Dat waren de Griekse orakels waarheen Kroisos gezanten stuurde om die om advies te vragen. Een andere groep gezanten werd door hem ter raadpleging naar Ammon[6] in Libya gestuurd. Ze werden overal naar toegestuurd, want hij wilde erachter komen wat ze wisten. Het was zijn bedoeling om, wanneer de conclusie was dat zij de waarheid kenden, nog een keer gezanten te sturen en vragen of hij een poging kon wagen met een leger tegen de Perzen op te trekken.
De orakels getest
[47] Aan de Lydiërs die hij eropuit stuurde om de orakels te polsen, gaf hij de volgende instructies mee. Ze moesten vanaf die dag waarop ze uit Sardes waren vertrokken, de daaropvolgende dagen tellen en op de honderdste dag de orakels benaderen met de vraag: “Wat is Kroisos, zoon van Alyattes en koning van de Lydiërs, op dit moment aan het doen?” Wat elk orakel ook maar zou verkondigen, moesten ze laten vastleggen en aan hem overbrengen.
Nauwelijks waren de Lydiërs om de god te raadplegen het hoofdgebouw[7] van de tempel in Delfi binnengestapt (niemand vertelt wat de overige orakels verkondigd hebben) en wilden de vraag die ze hadden meegekregen stellen, of de Pythia sprak in zesvoetige dichtregels als volgt:[8]
“Ik weet hoeveel zand er is, hoeveel water in de oceaan,
begrijp de doofstomme, versta de man die spreekt.
Tot mijn zinnen komt de geur van geharnast schildpad,
die in een bronzen pan met lamsvlees te sudderen ligt;
onder ligt brons, brons is er bovenop geplaatst.”
Het orakel van Delfi goedgekeurd
[48] Met deze woorden die ze als voorspelling uit de mond van de Pythia hadden laten optekenen, keerden de Lydiërs terug naar Sardes. Toen ook de anderen die alle kanten opgestuurd waren, met hun antwoorden waren verschenen, sloeg Kroisos de aantekeningen één voor één open en bestudeerde die.[9] Geen daarvan beviel hem, totdat hij die van Delfi te horen kreeg: meteen dankte hij de god en keurde de orakelspreuk goed, omdat hij vond dat alleen het orakel in Delfi erachter was gekomen wat hijzelf had gedaan. Toen hij namelijk z’n gezanten langs de orakels had gestuurd, hield hij rekening met de afgesproken dag en kwam met ongeveer het volgende plan. Hij bedacht iets wat onmogelijk te achterhalen of te bedenken was: hij sneed een schildpad en een lam in stukken, kookte die zelf[10] in een bronzen ketel en sloot die af met een bronzen deksel.
[49] Dat was dus het antwoord dat Kroisos uit Delfi te horen kreeg. Hoe het antwoord van het orakel van Amfiaraos aan de Lydiërs luidde na het verrichten van de heilige handelingen bij het heiligdom, kan ik niet vertellen. Ook daarover zijn er geen berichten, behalve dat Kroisos vond dat ook hij[11] een echt orakel bezat.
Aanbevolen literatuur
De rol van Kroisos’ testen van het Delfische orakel kan worden gezien als een manier om de lezer/toehoorder zelf uit te dagen tot een kritisch oordeel over het orakel, zie Elton Barker, Paging the Oracle: Interpretation, identity and performance in Herodotus’ History, Greece & Rome, Vol. 53, No. 1 (The Classical Association, 2006).
[1] Stad in het noordoosten van Fokis, waar zich een tempel van Apollo bevond; het daar gevestigde orakel wordt ook door Mys in opdracht van Mardonios geraadpleegd (zie boek 8, hfdstt. 33 & 134).
[2] In Epiros aan de westkust van Griekenland en gewijd aan Zeus; in het ruisen van de bladeren van de aan hem gewijde eik werd zijn boodschap gehoord.
[3] Een van de ‘Zeven tegen Thebe’, van wie diverse droomorakels bestonden; het bekendste stond in Oropos (Noord-Attika).
[4] Wschl. een bijnaam van Zeus Chtonios; zijn orakel was gevestigd in een grot in Lebadeia (Boiotia).
[5] Zowel de cultische naam van een orakel in de stad Didyma als die van de priesters die voor het orakel werkzaam waren.
[6] Tegenhanger van Zeus die vereerd werd in een tempel in het Egyptische Thebe.
[7] Het zgn. megaron (Gr. μέγαρον), waarachter in het ‘allerheiligste’, adyton (Gr. ἄδυτον), de Pythia zat.
[8] De Lydiërs hadden hun vraag nog niet gesteld, of de Pythia gaf reeds antwoord, wat ook uit de tweede regel van haar voorspelling moet blijken.
[9] Hij liet de teksten hardop voorlezen, een in de oudheid gangbare praktijk (lezen deed je niet voor jezelf).
[10] De koning zal het koken normaal gesproken aan anderen hebben overgelaten, maar deze keer wilde hij om de orakels te testen er geen getuigen bij hebben.
[11] Amfiaraos wel te verstaan.