[19] Nu Kambyses had besloten verspieders eropuit te sturen, liet hij meteen Ichthyofagen[1] uit de stad Elefantine komen die Ethiopisch verstonden. Terwijl ze hen ophaalden, gaf hij de vloot het bevel naar Karthago op te varen. De Foeniciërs echter weigerden dat te doen. Ze waren aan strenge geloftes gebonden en zouden respectloos handelen door tegen hun eigen afstammelingen[2] ten strijde te trekken. Omdat de Foeniciërs bedankten, was de rest niet inzetbaar voor de strijd.
Zo kwam het dat de Karthagers aan de slavernij door de Perzen ontkwamen. Kambyses vond het immers niet op z’n plaats met geweld tegen de Foeniciërs op te treden, omdat zij uit vrije wil voor de Perzen hadden gekozen en zijn hele vloot van de Foeniciërs afhankelijk was. Ook de Kyprioten[3] hadden zich bij de Perzen aangesloten en streden mee tegen Egypte.
Ichthyofagen naar de Ethiopiërs
[20] Toen de Ichthyofagen uit Elefantine zich bij Kambyses hadden gemeld, stuurde hij hen naar de Ethiopiërs. Hij had ze opgedragen wat ze moesten zeggen, en gaf hen geschenken mee: een purperen gewaad, een halsketting en armbanden van goud, een reukflesje[4] met mirre[5] en een kruik palmwijn.
Die Ethiopiërs, naar wie Kambyses hen stuurde, zijn naar verluidt de allerlangste en -mooiste mensen. Volgens zeggen kennen zij andere gebruiken die afwijken van die van de rest van de mensen, vooral wat betreft het koningschap. Wie van hun medeburgers door hen het langst en daarmee in overeenstemming het sterkst wordt gevonden, gunnen zij het koningschap.
[21] Toen de Ichthyofagen dus bij die mensen waren aangekomen, gaven ze de geschenken aan hun koning en zeiden: “Kambyses, koning van de Perzen, wil vriend van u zijn en een relatie aangaan en heeft ons erop uitgestuurd met het verzoek om met u tot een gesprek te komen. Deze geschenken die hij u geeft, zijn dingen aan het bezit waarvan hij ook zelf de grootste vreugde beleeft.”
Kambyses gewaarschuwd
De Ethiopiër doorzag echter dat ze als verspieders waren gekomen, en zijn antwoord luidde ongeveer als volgt: “De koning van de Perzen heeft jullie niet met geschenken gestuurd, omdat hij zo graag een relatie met mij wil aangaan. Evemin spreken jullie de waarheid, want jullie zijn gekomen om mijn rijk te bespionneren, noch is hij een rechtvaardig man. Was hij dat wel, zou hij geen ander land begeren dan dat van hemzelf en niet mensen tot slavernij dwingen door wie hem geen enkel kwaad is aangedaan. Geef hem nu maar deze boog en vertel hem het volgende.[6] De koning van de Ethiopiërs geeft de koning van de Perzen de raad dán met een overtal aan troepen tegen de Ethiopiërs ‘met het lange leven’ ten strijde te trekken, wanneer de Perzen zulke grote bogen zó gemakkelijk spannen.[7] Tot die tijd moet hij de goden dankbaar zijn dat zij de zonen van de Ethiopiërs niet op de gedachte brengen andermans land aan dat van hen toe te voegen.”
Geschenken voor de koning
[22] Na die woorden ontspande hij de boog en droeg die over aan de bezoekers. Hij pakte het purperen gewaad op en vroeg wat het was en hoe het was gemaakt. De Ichthyofagen vertelden precies hoe het zat met het purper en de methode van verven,[8] waarop zijn reactie luidde dat niet alleen mensen, maar ook hun kleren bedrieglijk waren. Daarna stelde hij vragen over het goud van de halsketting en de armbanden. Toen de Ichthyofagen uitlegden hoe dit tot sieraad diende, schoot de koning in de lach. Hij dacht dat het boeien waren en zei dat zijzelf stevigere hadden dan deze.[9] Zijn derde vraag betrof de mirre en toen ze over de bereiding vertelden en de wijze van aanbrengen, was zijn reactie dezelfde als bij het gewaad.[10]
Maar toen hij bij de wijn was uitgekomen en hoorde hoe die bereid werd, was hij zeer in z’n schik met de drank en vroeg wat hun koning at en wat de hoogste leeftijd was die een Pers bereikte. Na uitgelegd te hebben hoe je graan laat groeien zeiden ze dat hij gewoon brood at en dat een Pers op z’n hoogst tachtig jaar werd. Hierop antwoordde de Ethiopiër dat hij er helemaal niet van opkeek dat ze door het eten van poep[11] niet zo lang leefden. Sterker nog, ze zouden niet zo oud kunnen worden, als ze het niet dankzij de drank volhielden. Met een gebaar naar de wijn zei hij tegen de Ichthyofagen: “Toegegeven, in dat opzicht lopen wij op de Perzen achter.”
[1] Lett. ‘viseters’ (Gr. Ἰχθυοφάγοι), een volk dat aan de kust van de Rode Zee leefde en zijn visvangst op de markt in Elefantine, in het verre zuiden van Egypte, verhandelde.
[2] Karthago was immers een nederzetting die door Foeniciërs was gesticht.
[3] Zij waren nog niet zo lang geleden door farao Amasis onderworpen (zie boek 2, hfdst. 182).
[4] Het gaat om albast, alabastron (Gr. ἀλάβαστρον), bij de Grieken een algemene benaming voor een soort flacon, waarin reukwaren langer goed bleven, als we Plinius Maior mogen geloven (Nat. Hist. 36, 12 hunc aliqui lapidem alabastriten vocant, quem cavant et ad vasa unguentaria, quoniam optume servare incorrupta dicatur, “sommigen noemen deze steen albast, die ze ook uithollen tot reukflessen, omdat ze volgens zeggen uitstekend bederf tegengaan”); ook bij de voetwassing van Christus in het huis van de farizeeër (N.T., Lucas 7.36-50) beschikte de ‘zondige’ vrouw over een alabastron met mirre.
[5] Aan mirre (gomhars) werd in de oudheid geneeskrachtige werking toegeschreven; de plant werd in het verre zuiden van Arabië aangetroffen (zie hfdst. 107) en was zeer zeldzaam.
[6] De Ethiopische koning laat zijn woorden vergezeld gaan van een eigen demonstratie hoe de zware boog te spannen; de Ethiopische boog was uit hard palmhout gesneden en zeker 1.85 m. lang (vgl. boek 7, hfdst. 69).
[7] Deze woorden doen denken aan de passage bij Homeros (Od. 21, r. 74 e.v.) waarin Penelope de vrijers uitdaagt de boog van haar man Odysseus te spannen (en zichzelf als prijs uitlooft aan de vrijer die daarin slaagt).
[8] Purperen kleurstof werd gewonnen uit de purperslak, was een industrieel product waarin de Foeniciërs gespecialiseerd waren en zeer kostbaar.
[9] Verderop (zie hfdst. 23) blijkt dat de koning dit niet als grap bedoelt, maar serieus is.
[10] De koning wilde er een punt van maken dat Ethiopiërs ‘met het lange leven’ wars van luxe en uiterlijk vertoon waren.
[11] Akkers worden bemest en dit is in feite wat door het eten van brood wordt ingenomen in de gedachtegang van de Ethiopische koning.