[74] Terwijl zij daarover overleg hielden, gebeurde bij toeval het volgende. De Magiërs hadden tijdens een bespreking besloten Prexaspes tot vriend te nemen, omdat hem afschuwelijk leed was aangedaan door Kambyses, die zijn zoon met een pijlschot had gedood,[1] en hij de enige was die wist van de dood van Kyros’ zoon Smerdis, want híj was de man die hem eigenhandig uit de weg had geruimd.[2] Bovendien stond hij bij de Perzen zeer hoog aangeschreven. Dáárom was hij uitgenodigd en door hen als vriend aangetrokken. Hij moest hen trouw beloven en een eed afleggen dat hij voor zich moest houden en aan niemand mocht vertellen hoe zij de Perzen voor de gek hadden gehouden, waarbij ze hem van alles[3] beloofden te geven.
Woordvoerder van de Magiërs
Prexaspes beloofde dat te zullen doen en toen de Magiërs hem hadden overtuigd, kwamen zij met nóg een voorstel. Ze zeiden alle Perzen bijeen te zullen roepen onder aan de muur van het paleis en vroegen hem boven op een toren te klimmen en een verklaring af te leggen dat zij werden bestuurd door Kyros’ zoon Smerdis en niemand anders. Ze droegen hem op dat zo te doen, omdat het vaststond dat hij onder de Perzen het grootste vertrouwen genoot en vaak had laten weten te veronderstellen dat Kyros’ zoon Smerdis nog in leven was, en hij had tegengesproken hem te hebben gedood.
[75] Prexaspes zegde toe ook daartoe bereid te zijn en toen de Magiërs de Perzen hadden bijeengeroepen, lieten ze hem een toren beklimmen en vroegen hem de verklaring af te leggen. Hij liet echter met opzet achterwege wat ze van hem verlangden, en gaf een beschrijving van de stamboom van Kyros te beginnen bij Achaimenes. Toen hij vervolgens bij Kyros was uitgekomen, sloot hij af met een opsomming van alle goede dingen die hij voor de Perzen had gedaan.
Open kaart
Toen hij dat had uiteengezet, vertelde hij de waarheid.[4] Hij gaf toe dat hij die eerst verborgen wilde houden, omdat het voor hem gevaarlijk was te vertellen wat er écht gebeurd was, maar dat in de huidige omstandigheden hij niet anders kon dan open kaart te spelen. Hij zei dat hij wel degelijk, door Kambyses gedwongen, Kyros’ zoon Smerdis om het leven had gebracht en dat Magiërs aan de macht waren. Na vele verwensingen te hebben uitgeroepen over de Perzen, mochten zij de heerschappij niet heroveren en de Magiërs niet bestraffen, wierp hij zich vanaf de toren voorover[5] naar beneden.
Zo stierf Prexaspes, een man die zijn leven lang in aanzien stond.
[2] De Magiërs rekenden op twee beweegredenen die Prexaspes aan hun zijde zou brengen: zijn antipathie jegens Kambyses en het verhullen van de moord op diens broer Smerdis.
[3] In de brontekst hanteert de schrijver een literaire overdrijving: ‘zeker tienduizend dingen’, ta panta myria (Gr. τὰ πάντα μύρια).
[4] Dit is in overeenstemming met de bij de Perzen geldende opvatting dat een leugen een doodzonde was ((zie boek 1, hfdst. 138).
[5] De poging tot zelfdoding moest volledig geslaagd zijn, want Prexaspes stortte zich omlaag om op z’n hoofd, epi kefalèn (Gr. ἐπὶ κεφαλήν) terecht te komen.