[65] Egypte grenst aan Libya, maar erg veel wilde dieren zul je er niet tegenkomen.[1] De dieren die er zijn, worden door de mensen als heilig beschouwd en sommige leven onder hen, andere niet. Als ik de redenen vertel waarom ze heilig worden gevonden, zou ik mij met mijn uiteenzetting begeven in religieuze onderwerpen. Ik wil de uitleg hierover het liefst uit de weg gaan.[2] De dingen die in mijn verhaal zijn aangestipt, zijn ter sprake gekomen, omdat dat niet anders kon.
Opzichters
Ze gaan als volgt om met hun dieren. Er zijn opzichters aangesteld voor de voedselvoorziening van elke diersoort afzonderlijk. Het gaat om zowel mannen als vrouwen onder de Egyptenaren, van wie de zoon het ambt van de vader overneemt.[3] Alle mensen in de steden doen als volgt een gelofte, terwijl ze bidden tot de god aan wie het dier is gewijd. Ze scheren de hoofden van hun kinderen[4] helemaal kaal of voor de helft of voor een derde en leggen de haren op een weegschaal tegen een som geld dat aan de opzichtster[5] wordt gegeven, hoeveel dit ook weegt. Zij hakt hiervoor vissen in moten die zij als voer aan de dieren geeft. Het voederen is op die manier door hen opgezet.
Wanneer iemand een van die dieren doodt, krijgt hij bij opzettelijk handelen de doodstraf. Is er geen opzet in het spel, wordt hem een straf door de priesters opgelegd. Wie echter een ibis[6] of havik doodt, mét of zónder opzet, moet in ieder geval sterven.
Katten
[66] Vele dieren leven met de mensen onder één dak en hun aantal zou veel groter zijn, als niet het volgende de katten overkwam. Wanneer de poezen jongen hebben gekregen, zoeken ze de katers niet langer op. De katers willen met de poezen paren, maar hebben die mogelijkheid niet. Dit is wat ze hierop bedenken: ze halen op gewelddadige (of geniepige) wijze de jongen bij de poezen weg en doden die, maar peuzelen ze daarna niet op. De poezen, beroofd van hun jongen, verlangen weer naar andere en zoeken daarom de katers op. Dit dier wil nu eenmaal graag jongen.
Wanneer er brand uitbreekt, worden de katten gedreven tot handelingen die het verstand te boven gaan. De Egyptenaren houden door zich in een haag op te stellen de katten in de gaten[7] en vergeten de brand te blussen. De katten echter glippen langs de mensen of springen over hen heen en werpen zich in het vuur.[8] Wanneer dat gebeurt, worden de Egyptenaren door groot verdriet getroffen.
Als er ergens in een woning een kat een natuurlijke dood is gestorven, scheren alle bewoners zich alleen de wenkbrauwen kaal; als een hond zo is gestorven, scheren ze zich heel het lichaam en het hoofd kaal.[9]
Het begraven van dieren
[67] De katten worden na hun overlijden naar heilige kamers in de stad Boubastis overgebracht, waar zij gebalsemd en begraven worden. Daarentegen begraaft iedereen de teefjes[10] in zijn eigen stad in heilige graven. Mangoesten[11] worden net als de teefjes begraven. Ze brengen de spitsmuizen en havikken over naar de stad Bouto, de ibissen naar de stad van Hermes.[12] De beren (schaars in hun soort) en de wolven (niet veel groter dan vossen) begraven ze op de plek, waar ze dood worden aangetroffen.
[1] Vooral het westelijk deel van Libya is volgens de schrijver rijk aan dieren (zie boek 4, hfdst. 191); hoe verder men naar het oosten gaat in de richting van Egypte, hoe minder dieren er zijn.
[2] Reeds eerder heeft de schrijver laten weten zich te houden aan de erecode om niet uit te weiden over religieuze details (vgl. hfdst. 3 en hfdst. 61).
[3] De erfelijkheid van het ambt geldt ook voor de priesters (vgl. hfdst. 37); deze geldt blijkbaar niet voor de vrouwen.
[4] De brontekst lijkt hier lacuneus, de beschreven handelingen doen vermoeden dat deze plaatsvinden bij ziekte van de kinderen.
[5] Voorafgaand is opgemerkt dat de opzichters zowel mannen als vrouwen konden zijn
[6] De ibis werd als verdelger van slangen zeer gewaardeerd door de Egyptenaren (zie hfdst. 75).
[7] Het gaat om heilige dieren die zij voor de dood willen behoeden.
[8] De poezen vertonen dit niet te bevatten gedrag, omdat zij hun jongen willen redden.
[9] Deze vorm van rouwverwerking is in tegenspraak met wat de schrijver zegt in hfdst. 37.
[10] In de brontekst staat tas kunas (Gr. τὰς κύνας) wat gezien het lidwoord verwijst naar teefjes; in de tekst wordt verder niet uitgelegd waarom juist zij zo’n begrafenis krijgen.
[11] Een soort wezel, lange tijd gezien als een civetkat.
[12] D.w.z. Hermopolis, bijna 290 km. ten zuiden van huidig Caïro; Hermes is de benaming van de Egyptische ibisgod Toth.