Hieronder staat een lijst met namen van vrouwen die in het werk van Herodotos voorkomen (54). Ook vrouwen die naamloos (38) een rol spelen in het verhaal zijn in de lijst opgenomen. Zij staan vermeld onder de noemer “zonder naam”. Disclaimer: nog niet alle tekstplaatsen zijn in de lijst verwerkt…
Het zijn vooral mannen die in het werk van de schrijver met naam en toenaam worden genoemd, wanneer zij min of meer een rol van betekenis spelen in de Historiën. Het aantal vrouwen dat hij noemt, is echter groot genoeg om aan hen aandacht te schenken. Alleen al in het eerste boek maakt de schrijver minsten 20 keer melding van een vrouw.
Op een enkele uitzondering na (bijv. Amestris of Feretime) maken de meeste vrouwen in positieve zin onderdeel uit van het verhaal. De schrijver is bijv. ronduit lovend over Artemisia, vorstin van Halikarnassos, die met vijf schepen een aandeel had aan de vlootoperaties van koning Xerxes en door haar intelligentie menig ander Perzisch bevelhebber in haar schaduw stelt.
Aanbevolen literatuur
Voor een uitputtende beschrijving van door Herodotos genoemde vrouwen en hun positie en rol binnen zijn verhaal zie het artikel van Carolyn Dewald, Women and Culture in Herodotus’ Histories, in: Women’s Studies 1981, vol. 8, pp. 93-127.
| naam | bijzonderheden | tekstplaats |
|---|---|---|
| Agariste | dochter van Kleisthenes (tiran van Sikyon), uitgehuwelijkt aan Xanthippos, zoon van Arifron; tijdens haar zwangerschap droomde zij ervan dat zij beviel van een leeuw, waarna zij enkele dagen later het leven schonk aan Perikles | 6.126; 6.130-131 |
| Aglauros | dochter van Kekrops (eerste, mythische koning van Athene), aan wie een heiligdom was gewijd op de Akropolis van Athene | 8.53 |
| Alkmene | terloops genoemd als moeder van Herakles | 1.145 |
| Amazonen | dappere vrouwen en bedreven in oorlogvoering en paardrijden die zich verenigen met de Skythen om later het volk van de Sauromaten te stichten | 4.110-117; 9.27 |
| Amestris | dochter van Otanes, berucht om haar wreedheid door het slachtofferen van 14 jonge kinderen, neemt als vrouw van Xerxes om zijn ontrouw wraak op de moeder van zijn schoondochter Artaÿnte op wie hij verliefd is geworden | 7.114; 9.109-112 |
| Archidike | genoemd als hetaire die door de Grieken in een lied wordt bezongen | 2.135 |
| Arge | meisje uit de volksstam van de Hyperboreërs betuigt (samen met Opis, ook een Hyperboreïsche) op Delos voor een goede bevalling dank aan de godin Eileithuia | 4.35 |
| Argeia | echtgenote van Aristodemos (koning van Sparta), moeder van een tweeling; zij doet alsof zij niet weet wie van de twee de oudste is, omdat zij wil bewerkstelligen dat beiden koning van Sparta worden, maar wordt ontmaskerd, omdat zij tijdens het verzorgen van haar kinderen er één voortrok | 6.52 |
| Aristonike | priesteres van Apollo (Pythia) te Delfi, geeft de Atheners het advies om als verdediging tegen de Perzen een ‘muur van hout’ op te richten | 7.140-141 |
| Artaÿnte | dochter van Masistes, uitgehuwelijkt aan Dareios II, zoon van Xerxes, wordt door de laatste begeerd | 9.108-109 |
| Artemisia | dochter van Lygdamis en vorstin van Halikarnassos, dient Xerxes van wijze raad en strijdt bij Salamis met vijf schepen aan Perzische zijde; op haar hoofd is door de Atheense legerleiding een prijs uitgeloofd; Xerxes laat haar zijn zoons naar Efese begeleiden | 7.99; 8.68-69; 8.87-88; 8.93; 8.101; 8.103; 8.107 |
| Artozostra | dochter van Dareios en echtgenote van Mardonios | 6.43 |
| Artystone | dochter van Kyros de Grote en lievelingsvrouw van Dareios die van haar een met de hamer gedreven gouden beeld laat maken | 7.69 |
| Atossa | dochter van Kyros de Grote en meest invloedrijke vrouw van Dareios II, overtuigt haar man ervan zijn lijfarts Demokedes (die zo van het Perzische hof kan wegvluchten) een team van spionnen naar Griekenland te laten begeleiden en bepaalt mede Dareios’ beslissing om Xerxes als troonopvolger aan te wijzen | 3.68; 3.88; 3.133-134; 7.2-3 |
| Danaë | genoemd als dochter van Akrisios (koning van Argos) en moeder van Perseus | 2.91; 6.53; 7.61; 7.150 |
| Eryxo | vrouw van Arkesilaos II (koning van Kyrene), die haar man, door zijn broer Learchos gewurgd, wreekt door de laatste te doden | 4.160 |
| Europa | dochter van de koning van Tyros (Agenor) wordt door (misschien) Kretenzers meegevoerd naar het naar haar genoemde werelddeel en vervolgens gezocht door haar broer Kadmos; moeder van Sarpedon en Minos | 1.2; 1.173; 2.44; 4.45; 4.147 |
| Eurydame | dochter van Diaktoridas, tweede vrouw van Leutychides (koning van Sparta), moeder van Lampito | 6.71 |
| Faidyme | dochter van Otanes, onthult de identiteit van de magiër Smerdis door tijdens zijn slaap aan zijn hoofd te voelen en te ontdekken dat hij geen oren heeft | 3.68 |
| Feretime | vervangt haar zoon Arkesilaos III als heerser van Kyrene, maar wordt verdreven en neemt later wraak op de inwoners van Barke om de moord op haar zoon; zelf sterft zij in Egypte een vreselijke dood | 4.162; 4.165; 4.167; 4.200; 4.202; 4.205 |
| Fratagoune | echtgenote van Dareios, dochter van Artanes; omdat zij zijn enig kind was, droeg hij zijn hele vermogen over aan zijn schoonzoon | 7.224 |
| Fronime | dochter van Etearchos (koning van Oaxos op Kreta) die om haar hertrouwde; haar stiefmoeder beschuldigde haar van seksuele uitspattingen, waarop Etearchos haar door een zekere Themison op zee liet omkomen, maar deze redt haar; zij werd op Thera de concubine van Polymnestos en schonk het leven aan Battos I (de ‘stedenstichter’) | 4.154 |
| Fyè | Attische vrouw die opvalt door haar lange verschijning en door Peisistratos wordt ingezet om zijn herverkiezing in scène te zetten | 1.60 |
| Gorgo | dochter van Kleomenes (koning van Sparta) waarschuwt haar vader voor Aristagoras en geeft aan hoe geheime inlichtingen van Demaratos te lezen | 5.51; 7.239 |
| Gygaië | dochter van Amyntas (koning van Makedonia), door haar broer als vrouw geschonken aan de Pers Boubares, die naar het koninklijk hof in Makedonia op onderzoek was gestuurd naar de verdwijning van Perzische gezanten | 5.21; 8.136 |
| Helena | door Alexandros (i.e. Paris) ontvoerd en meegenomen naar Troje | 1.3 |
| Hyperoche | meisje uit de volksstam van de Hyperboreërs dat (samen met Laodike, ook een Hyperboreïsche) heilige voorwerpen naar Delos brengt | 4.33; 4.35 |
| Io | dochter van Inachos (koning van Argos) wordt door Foeniciërs naar Egypte meegevoerd | 1.1 |
| Kassandane | echtgenote van Kyros de Grote (koning van Perzië) heeft knappe kinderen, maar is jaloers op Nitetis, een Egyptische bijvrouw, omdat zij de voorkeur geniet van de koning; dit leidt ertoe dat haar zoon Kambyses haar belooft Egypte aan te pakken, wanneer hij koning zal worden | 3.3 |
| Kydippe | vrouw van Anaxileos, tiran van Region, die zijn schoonvader Terillos steunt bij zijn strijd tegen Gelon van Syracuse | 7.165 |
| Kyno sive Spako | vrouw van Mitradates, de koeherder aan wie het kindje Kyros wordt toevertrouwd | 1.110; 1.122 |
| Labda | moeder van Kypselos, latere tiran van Korinthe, en echtgenote van Eëtion, enige Korinthiër die ondanks haar mankheid met haar wilde trouwen; zij behoedt haar pasgeboren zoontje voor een moordaanslag door hem in een kist, kypsele (Gr. κυψέλη), te verstoppen | 5.92β-δ |
| Ladike | Griekse vrouw uit Kyrene die bijvrouw van farao Amasis wordt, maar bij wie deze impotent is; wanneer het hem weer lukt seks met haar te hebben, schenkt zij Kyrene, zoals door haar beloofd, een godenbeeld van Afrodite | 2.181 |
| Lampito | dochter van Leutychides (koning van Sparta), echtgenote van Archidemos | 6.71 |
| Laodike | zie Hyperoche | |
| Mandane | dochter van Astyages (koning van Media) die droomt dat zij heel Klein-Azië onderplast en later nog eens dat uit haar geslachtsdelen een wijnrank groeit die Klein-Azië volledig overwoekert | 1.107-108 |
| Medeia | dochter van de koning van Kolchis (Aiëtes) wordt door Grieken meegevoerd | 1.2 |
| Melissa | echtgenote van Periandros (tiran van Korinthe), die (naast talloze andere vrouwen) door haar eigen man wordt vermoord; hij pleegde zelfs vlak na haar dood met haar lichaam necrofilie | 3.50; 5.92η |
| Nikandre | priesteres in dienst van het orakel van Zeus in Dodona, getuigt ervan dat een zwarte duif de oprichting van het orakel verkondigde | 2.55 |
| Nitokris | koningin van Babylon die grote verdedigingswerken laat aanleggen, de Eufraat kanaliseert en de stad voorziet van bruggen en kades | 1.185-187 |
| Nitokris | Egyptische, enige vrouwelijke farao die haar broer, door zijn onderdanen vermoord, toen hij farao was, wreekt door de schuldigen in een onderaardse ruimte te laten verdrinken; zelf pleegt zij hierna zelfmoord | 2.100 |
| Nitetis | dochter van farao Apriës, door zijn opvolger farao Amasis als echtgenote geschonken aan Kambyses | 3.1 |
| Opis | zie Arge | |
| Perialla | priesteres van Apollo (Pythia) te Delfi, geeft een orakel dat haar wordt ingefluisterd door Kleomenes, koning van Sparta | 6.66 |
| Perkalos | dochter van Chilon, zou oorspronkelijk in het huwelijk treden met Leutychides, maar Demaratos, toen nog koning van Sparta, wist haar voor zich te winnen, wat uiteindelijk reden was voor een vete | 6.65 |
| Promeneia | priesteres in dienst van het orakel van Zeus in Dodona, getuigt ervan dat een zwarte duif de oprichting van het orakel verkondigde | 2.55 |
| Pythia | Algemene benaming voor de priesteres van Apollo te Delfi die de orakels formuleerde | passim |
| Spako | zie Kyno | |
| Semiramis | koningin van Babylon die dijken in het omringende land laat aanleggen | 1.184 |
| Timarete | priesteres in dienst van het orakel van Zeus in Dodona, getuigt ervan dat een zwarte duif de oprichting van het orakel verkondigde | 2.55 |
| Thuia | (mythische) dochter van Kefisos (of: Kastalios) en moeder van Delfos (stamvader van de Delfiërs), aan wie een altaar een heiligdom annex orakel is gewijd | 7.178 |
| Timo | assistent-priesteres op Paros, geeft Miltiades het advies het heiligdom van Demeter Thesmoforos te betreden, wanneer hij de Pariërs wil bedwingen (het loopt echter met Miltiades verkeerd af, want hij verwondt zich bij deze actie). | 6.134 |
| Tomyris | koningin van de Massageten die Kyros I in een veldslag verslaat | 1.205-206; 1.208; 1.211; 1.213-214 |
| zonder naam | echtgenote van Kandaules (koning van Lydia), laat lijfwacht Gyges haar man doden, omdat deze hem toestond haar naakt te zien | 1.8-12; 1.91 |
| zonder naam | priesteres van Hera en moeder van Kleobis en Biton die haar op een wagen voorttrekken om op tijd bij een ceremonie aanwezig te zijn; als ‘dank’ hiervoor ontwaken de twee broers niet meer uit hun slaap | 1.31 |
| zonder naam | Kroisos (koning van Lydia) bezorgt na een onheilspellende droom zijn zoon Atys een vrouw om hem thuis te houden en te behoeden voor een ongeluk | 1.34 |
| zonder naam | broodbakster van Kroisos van wie een 1,38 m. hoog beeldje is gemaakt en naar Delfi gezonden | 1.51 |
| zonder naam | Megakles huwelijkt zijn dochter uit aan Peisistratos, maar deze wil bij haar geen kinderen verwekken | 1.61 |
| zonder naam | Farao Rampsinitos zet zijn eigen dochter in als prostituee om de onbekende dief die zijn schatkamer leegrooft te ontmaskeren | 1.121ε |
| zonder naam | Atheense kolonisten die zich in Milete vestigen nemen Karische vrouwen tot zich die, ook in latere generaties, de traditie handhaven om niet samen met hun mannen te eten en hen bij hun naam te noemen, omdat zij hun ouders hebben gedood | 1.146 |
| zonder naam | één vrouw brengt de nacht door in de tempel bij een bezoek van de godheid in Babylon, Egyptisch Thebe en Patara in Lykia | 1.181-182 |
| zonder naam | één keer tijdens haar leven moet in Babylon een vrouw tegen betaling in de tempel met een onbekende seks hebben | 1.199 |
| zonder naam | Massageten delen elkaars vrouwen | 1.216 |
| zonder naam | farao Sesostris, samen met zijn gezin door zijn broer belaagd en door vuur ingesloten, weet, op voorstel van zijn vrouw, zich te redden door twee van zijn zes zonen op het vuur te leggen en als ‘brug’ te gebruiken | 2.107 |
| zonder naam | farao Feros, op onverklaarbare wijze blind geworden, laat zich op advies van het orakel de ogen besprenkelen met de urine van een niet-overspelige vrouw (en dat is niet zijn eigen vrouw) | 2.111 |
| zonder naam | vrouw verliest haar man, de beste oogarts in Egypte, die door farao Amasis naar Kyros is gestuurd | 3.1 |
| zonder naam | Kambyses is verliefd geworden op een van zijn zussen en vraagt zijn ‘koninklijke’ rechters of er een wet is die iemand toestaat met zijn zus te trouwen | 3.31 |
| zonder naam | Kambyses trouwt met twee van zijn zussen | 3.31 |
| zonder naam | Kambyses doodt in Egypte zijn zus, met wie hij getrouwd was (er bestaan twee versies van de toedracht) | 3.32 |
| zonder naam | Polykrates, tiran van Samos, gijselt vrouwen met hun kinderen om zich te verdedigen tegen terugkerende Samische ballingen | 3.45 |
| zonder naam | tijdens de belegering van hun stad doden de Babyloniërs door wurging alle vrouwen in hun huishoudens op één na om hun voedselrantsoenen niet onnodig aan te spreken | 3.150 |
| zonder naam | bij het volk van de Issedonen hebben de vrouwen evenveel rechten als de mannen | 4.26 |
| zonder naam | de jonge dochter van Zopyros, zoon van Megabyzos, is door Sataspes, zoon van Teaspis, verkracht | 4.43 |
| zonder naam | zuster van de Paioniërs Pigres en Mastyës valt bij Dareios op door haar bijzondere gedrag en toewijding | 5.12-13 |
| zonder naam | Perzische gezanten op bezoek bij Amyntas, koning van Makedonia, randen vrouwen aan het hof aan, maar worden hiervoor op listige wijze gestraft | 5.18-20 |
| zonder naam | vlak na het zeegevecht bij Lade vieren de vrouwen in Efese het feest van de Thesmoforiën | 6.16 |
| zonder naam | voedster bidt iedere dag tot Helena om de baby die zij verzorgt van haar lelijke uiterlijk te verlossen | 6.61 |
| zonder naam | echtgenote van eerst Agetos, later Ariston, en moeder van Demaratos wordt van lelijk kindje de mooiste vrouw van Sparta | 6.61-63 |
| zonder naam | jonge Atheense vrouwen worden bij de Bron van Negen (Gr. Ἐννεάκρουνος) door Pelasgen lastiggevallen en vele van hen worden tijdens een feest ter ere van Artemis in Brauron naar Lemnos meegevoerd | 6.138 |
| zonder naam | de door de Pelasgen ontvoerde Atheense vrouwen voeden hun kinderen op Attische manier op; uit angst voor represailles, wanneer zij volwassen zijn geworden, doden de Pelasgen zowel de vrouwen als hun kinderen | 6.138 |
| zonder naam | Fokenzische vrouwen zijn slachtoffer van een groepsverkrachting door Perzische soldaten | 8.33 |
| zonder naam | vrouwen worden (met hun kinderen) uit Delfi geëvacueerd en naar Achaia op de Peloponnesos overgebracht | 8.36 |
| zonder naam | vrouwen worden (met hun kinderen) uit Athene geëvacueerd en naar Salamis overgezet | 8.40; 8.60β |
| zonder naam | in Athene wordt jaarlijks het feest ‘voor Moeder en Dochter’ gevierd, i.e. de Eleusinische mysteriën | 8.65 |
| zonder naam | Aigineten met hun schip op weg naar Aihina krijgen een visioen van een vrouw die hen voor het zeegevecht bij Salamis terugroept | 8.84 |
| zonder naam | Atheense vrouwen gebruiken voor het bakken van hun brood op het strand aangespoelde roeispanen van de Perzische schepen | 8.96 |
| zonder naam | Panionios’ echtgenote gaat samen met hun kinderen met hem op bezoek bij Hermotimos (die uit wraak Panionios in de val lokt) | 8.106 |
| zonder naam | de Lakedaimoniërs doen het aanbod in de aanloop naar de zeeslag bij Salamis de Atheense vrouwen op te vangen | 8.142 |
| zonder naam | na de steniging van Lykides trokken Atheense vrouwen op naar zijn huis om ook zijn vrouw en kinderen te stenigen | 9.5 |
| zonder naam | Perzische ruiters vallen de Lakedaimoniërs aan de voet van de Kithairon aan en maken hen uit voor “vrouwen” | 9.20 |